gabać

Inherited from Proto-Slavic *gabati. First attested in 1393.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ɡa(ː)bat͡ɕʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /ɡabat͡ɕʲ/, /ɡɒbat͡ɕʲ/

gabać impf

1. (transitive, attested in Greater Poland, Lesser Poland, Masovia) to accost, to beset

   Synonyms: kłopotać, nagabać, naganiać, prześladować

   • 1887, 1889 [1398], Józef Lekszycki, editor, Die ältesten großpolnischen Grodbücher, volume II, number 2095, Pyzdry, Gniezno, Kościan:

     Iacom ne gonil To[to]mislawa, *anys gy slymi slowi gabal

     [Jakom nie gonił [to] Tomisława, aniś[m] ji złymi słowy gabał]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 93, 5:

     Lud twoy, gospodne, ysmerzili so y dzedzinø *twoio gabaly

     [Lud twój, gospodnie, izmierzyli są i dzedzinę *twojo gabaly]

   • 1874-1891 [1444], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[2], [3], [4]}, volume XXIII, page 304:

     Gabasch agitas

     [Gabasz agitas]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 27:

     Skargą cząstokroczzmi sliszely, ysz wozny..., vboge slyachti y wszi zaakonnich... gabayąącz, winalyazvyą wymislonee obyczaye, thako ysz gdi kthorey wszi vbodzy slyachczicy alybo kmyecze zakonnich gych na lyvboscz tich tho slvzebnykow... nye czczą..., thedi czy ysczy sluzebnycy thi tho wboghe slyachti... przes wyni... pozywayą

     [Skargę częstokroćsmy słyszeli, iż woźni..., ubogie ślachty i wsi zakonnych... gabając, wynalazują wymyślone obyczaje, tako iż gdy ktorej wsi ubodzy ślachcicy alibo kmiecie zakonnych jich na lubość tych to służebnikow... nie czczą..., tedy ci iści służebnicy ty to ubogie ślachty... przez winy... pozywają]

   • 1956 [XV med.], Jerzy Woronczak, editor, Teksty polskie w rękopisie nr 43 Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu z połowy XV wieku‎^[5], Silesia, page 67r:

     Ne mei ceteri discipuli me audiant sic insultari, gabacz

     [Ne mei ceteri discipuli me audiant sic insultari, gabać]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[6], [7], [8]}, volume XXIV, page 342:

     Irritat, gaba, et provocat

     [Irritat, gaba, et provocat]

   • 1876-1929 [c. 1455], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎^[9], volume XIV, Miechów, Kruchowo, page 492:

     Intricare duo sc. gaabacz, zaslonycz szya

     [Intricare duo sc. gabać, zasłonić się]

   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[10], [11], [12]}, volume XXII, page 1:

     Agitatum, gabanego, senem sortis forte impugnat aduersitas

     [Agitatum, gabanego, senem sortis forte impugnat aduersitas]

   • 1950 [1488], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1623, Warsaw:

     Jako ya nye zasthapyl drogy Marczinowi, gdy gyechal od kosczyola, any yego zony gabał

     [Jako ja nie zastąpił drogi Marcinowi, gdy jechał od kościoła, ani jego żony gabał]

   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎^[13], Greater Poland, pages 34, 3:

     Wyymy szablyę y zawyęzy przeczyw tym, czo mye gabayø

     [Wyjmi szablę i zawięży przeciw tym, co mie gabają]

   • 1882 [XV ex.], Emil Kałużniacki, editor, Kleinere altpolnische Texte aus Handschriften des XV. und des Anfangs des XVI. Jahrhunderts‎^[14], page 292:

     O boże, który dlya othkupyenya szwyatha chczyalesz szye narodzycz,... byczym y layanym gabacz,... wybaw mye

     [O boże, który dla otkupienia świata chciałeś się narodzić,... byczym i lajanym gabać,... wybaw mię]

2. (transitive, attested in Greater Poland, Lesser Poland, Masovia, Silesia) to accuse, to indict, to sue [with accusative ‘whom’; or with o (+ accusative) ‘over/for what’]

   Synonyms: ganić, oskarżać, pomawiać, powieszczać, powołować, pozywać, skarżyć, soczyć

   • 1888 [1393], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV‎^[15], Greater Poland, page 21:

     Iako *Sandziwo ne gabal Micolaya po gego oczczu trzi lata o *rankomstwo

     [Jako Sędziwo[j] nie gabał Mikołaja po jego oćcu trzy lata o ręko[je]mstwo]

   • 1959 [1393], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 179, Poznań:

     Jako Woczech mal vmowø sz Dobeslauem, isz to ranko[je]mstwo ne mal nitkis v krolewem szøndze gabacz

     [Jako Wociech miał vmowę z Dobiesławem, iż to ręko[je]mstwo nie miał niktyż w krolewem sądzie gabać]

   • 1887, 1889 [1395], Józef Lekszycki, editor, Die ältesten großpolnischen Grodbücher, volume II, number 1741, Pyzdry, Gniezno, Kościan:

     Scepan ge nigdi ne gabal

     [Szczepan je nigdy nie gabał]

   • 1856-1870 [1398], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki‎^[16], volume VIII, number 7056:

     Ez Wanch ranczil za zona... Nicolaoui, ez ne mala o ten cinz gabacz... a gdibi gye gabala, tegdi X grziwen bi iemu ostala

     [Eż Więch ręczył za żonę... *Nikolaowi, eż nie miała o ten czynsz gabać... a gdyby je gabała, tegdy X grzywien by jemu ostała]

   • 1888 [1398], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV‎^[17], Greater Poland, page 94:

     Eze Betrzich thø barcz... trzimal pancznaczcze lath w mirze y pocoyu a nigdi o tho ne gaban

     [Eże Biedrzych tę barć... trzymał pięćnaćcie lat w mirze i pokoju a nigdy o to nie gaban]

   • 1856-1870 [1399], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki‎^[18], volume VIII, number 8934:

     Ez oth XXX lat byli w dzerzhenyu dzedzini, a nikth gich o nya nye gabal

     [Eż ot XXX lat byli w dzierżeniu dziedzini, a nikt jich o nią nie gabał]

   • 1880-1894 [1400], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[19], volume III, Krakow, Czchów, page 190:

     Esz pan Jaszek, lowczi, wroczil listy panv Mar­ kowy dla yednanya, a o to pan Marek nye myal gabacz yego

     [Eż pan Jaszek, łowczy, wrócil listy panu Mar­kowy dla jednania, a o to pan Marek nie mial gabać jego]

   • 1902 [1407], “Wybór zapisek sądowych grodzkich i ziemskich wielkopolskich z XV wieku”, in Franciszek Piekosiński, editor, Studia, rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego‎^[20], volume 6, Poznań, Pyzdry, Kościan, Gniezno, page 335:

     Iaco Materni ne gabano o rancogemstwo

     [Jaco Materni nie gabano o rękojemstwo]

   • 1913-2024 [1413—8], Język Polski‎^[21], volume XXXIII, Pyzdry: Organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego, page 390:

     Iaco Margorzatha ne gabala prawem pana Iandrzecha o ten siad

     [Jaco Margorzata nie gabała prawem pana Iandrzecha o ten siad]

   • 1872 [XV in.], Konstanty Małkowski, editor, Przegląd najdawniejszych pomników języka polskiego‎^[22], page 119:

     Gednacze visnali sø, esz paney Milocay ne mai gabacz o ten vadol

     [Gednacze visnali sø, esz paney Milocay ne mai gabacz o ten vadol]

   • 1895 [1420], Archiwum Komisji Prawniczej. Collectanea ex Archivo Collegii Iuridici‎^[23], volume VIIIa, page 152:

     Yze od trzy lath Potr gesdzil tø drogan a nikth *ge ne gabal o nąn w Keskowe polancze, gdze bylo wydzene

     [Iże od trzy lat Piotr jeździł tą drogą a nikt ji nie gabał o nią w Kieszkowie polance, gdzie było widzenie]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 8:

     Ho wyną kmyothowszką paan gych nye ghaban bąncz

     [Ho winę kmiotowską pan jich nie gaban bądź]

   • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 82, 2:

     Mozely gy tesz gabacz o szwoy dlug y dobycz przed prawem, czyly moze on, czo mv za raką podan, s tego wyacz

     [Możeli ji też gabać o swoj dług i dobyć przed prawem, czyli może on, co mu za rękę podan, z tego wyjąć]

   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[24], Lesser Poland, page 53:

     Panna za zywota oczcza za masz wydana z oprawą, po smyerczy oczcza brata nye mosze gabacz o posag

     [Panna za żywota oćca za mąż wydana z oprawą, po śmierci oćca brata nie może gabać o posag]

   • 1936 [1495], Ludwik Musioł, editor, Staropolskie teksty z protokolarza miasta Wozniki w wojewodztwie slaskim, 1521-1570‎^[25], volume II, Woźniki, page 16:

     Przedal Symek... dom..., a Symek yemu odewsdal.., yako yest obyczay, a tu gemu slubyl, gęstłyby kto ga­bal..., *zastopycz

     [Przedał Symek... dom..., a Symek jemu odewzdał.., jako jest obyczaj, a tu jemu ślubil, jestliby kto ga­bał..., *zastąpić]

3. to want to grab something; to strive hard for something
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[26], page 779:

     Krolevstvo moye nye yest s tego svyatha. Iakoby rzekl myly Cristus: Nye gabamczy panystva vaschego na tem svyeczye, bo krolewstwo moye są vyerny moy, ktorzy nye szą s tego svyatha

     [Krolewstwo moje nie jest z tego świata. Jakoby rzekł miły Krystus: Nie gabamci państwa waszego na tem świecie, bo krolewstwo moje są wierni moi, ktorzy nie są z tego świata]

• Polish: gabać
• Silesian: gabać

• Boryś, Wiesław (2005) “nagabnąć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “gabać”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “gabać”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• K. Nitsch, editor (1958), “gabać”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 2, Wrocław, Kraków, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 372
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “gabać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Inherited from Old Polish gabać.

• Rhymes: -abat͡ɕ
• Syllabification: ga‧bać

gabać impf (perfective gabnąć)

1. (transitive, obsolete or dialectal) to touch; to catch; to grab
2. (transitive, Biecz) to tap (to hit lightly)
3. (transitive, obsolete) to accost, to harass; to accuse
4. (transitive, Middle Polish, of diseases) to afflict
5. (transitive, Middle Polish, law) to challenge; to attack; to sue

• gabać in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “gabać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Włodzimierz Gruszczyński (07.11.2011) “GABAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “gabać”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “gabać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “gabać”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 788
• gabać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
• Roman Zawiliński (1880) “gabać”, in “Gwara brzezińska w pow. ropczyckim”, in Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności (I) (in Polish), volume 8, Krakow: Akademia Umiejętności, page 228

Inherited from Old Polish gabać.

• IPA^(key): /ˈɡa.bat͡ɕ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -abat͡ɕ
• Syllabification: ga‧bać

gabać impf

1. (transitive) to accost, to harass, to pester; to lie in wait for someone
2. (transitive) to reach for; to grasp
3. (reflexive with sie) to worry

• Bogdan Kallus (2020) “gabać”, in Słownik Gōrnoślōnskij Gŏdki, IV edition, Chorzów: Pro Loquela Silesiana, →ISBN, page 303
• Eugeniusz Kosmała (2023) “dręczyć się, smucić się, trapić się, martwić się, frasować się, troskać się”, in Dykcjōnôrz Polsko-Ślonskiy (in Silesian), section D, page 97
• Eugeniusz Kosmała (2023) “sięgać, uchwycić”, in Dykcjōnôrz Polsko-Ślonskiy (in Silesian), s, page 25
• Michał Przywara (c. 1900) “gabać”, in Narzecza śląskie napisał ks. Michał Przywara. C. Słownik‎^[27]