ibili

See also: -ibili

Basque

Etymology

Inherited from Proto-Basque *e-biL-i, from the root *-biL-. The "to be" and "to work" senses are semantic loans from Spanish andar (to walk).

Pronunciation

  • IPA(key): (Navarro-Lapurdian) /ibili/ [i.β̞i.li]
  • IPA(key): (Southern) /ibiʎi/ [i.β̞i.ʎi]
  • Audio:(file)
  • Rhymes: -ili, -i
  • Rhymes: -iʎi, -i
  • Hyphenation: i‧bi‧li

Verb

ibili da/du (imperfect participle ibiltzen, future participle ibiliko, short form ibil, verbal noun ibiltze)

  1. (da) to move, to be in motion
    Gizon hori azkar dabil.That man walks quickly.
    Auto asko dabiltza errepide horretatik.There are a lot of cars driving along that route.
    1. to go out with, date
      Atzo Mikel neska batekin zebilen.Yesterday, Mikel went out with a girl.
    2. to be (used to express a quality of something)
      Synonym: egon
      Haserre dabil.He/she's angry
      Nor dabil hor?Who's there
    3. to work, function
      Nire irratia ez dabil ondo.My radio doesn't work well.
  2. to blow (wind)
    Synonym: jo
  3. (du) to travel (a path or route)
  4. (du, dated) to use, to utilize
    Synonym: erabili

Usage notes

  • While often translated as "to walk", this verb lacks a clear English equivalent as it can be used to express almost any kind of motion. To express movement of a particular kind, it can take an adverb, such as oinez ibili (to walk, literally to move by foot), txirrinduz ibili (to ride a bike, literally to move by bike) or igeri ibili (to swim).

Conjugation

Conjugation of ibili (NOR paradigm)
Mood / Tense NOR (absolutive)
1st sg 2nd sg inf. 3rd sg 1st pl 2nd sg 2nd pl 3rd pl
ni hi hura gu zu zuek haiek
Indicative Present nabil habil dabil gabiltza zabiltza zabiltzate dabiltza
Past nenbilen henbilen zebilen genbiltzan zenbiltzan zenbiltzaten zebiltzan
Conditional banenbil bahenbil balebil bagenbiltza bazenbiltza bazenbiltzate balebiltza
Hypothetic cons. nenbilke henbilke lebilke genbilzke zenbilzke zenbilzkete lebilzke
Past cons. nenbilkeen henbilkeen zebilkeen genbilzkeen zenbilzkeen zenbilzketen zebilzkeen
Potential Present nabilke habilke dabilke gabilzke zabilzke zabilzkete dabilzke
Hypothetic
same as indicative hypothetic consequence
Past
same as indicative past consequence
Subjunctive1 Present nabilen habilen dabilen gabiltzan zabiltzan zabiltzaten dabiltzan
Past
same as indicative past
Imperative Present habil bebil zabiltza zabiltzate bebiltza

1. Archaic or literary.

Conjugation of ibili (NOR allocutive paradigm)
Mood / Tense NOR (absolutive)
1st sg 3rd sg 1st pl 3rd pl
ni hura gu haiek
Indicative Present nabilek/n zabilek/n
zebilek/n
gabiltzak/n zabiltzak/n
zebiltzak/n
Past nenbilean/nan zebilean/nan genbiltzaan/nan zebiltzaan/nan
Hypothetic cons. nenbilkek/n lebilkek/n genbilzkek/n lebilzkek/n
Past cons. nenbilkean/nan zebilkean/nan genbilzkean/nan zebilzkean/nan
Potential Present nabilkek/n zabilkek/n
zebilkek/n
gabilzkek/n zabilzkek/n
zebilzkek/n
ibili ― NOR-NORI paradigm
Expand all NORI forms NOR (absolutive) NORI (dative)
1st sg 2nd sg inf. 3rd sg 1st pl 2nd sg 2nd pl 3rd pl
Mood / Tense ni hi hura gu zu zuek haiek
indicative indicative
present habilkit dabilkit zabilzkit zabilzkidate dabilzkit niri 1st sg
nabilkik/n dabilkik/n gabilzkik/n dabilzkik/n hiri 2nd sg inf.
present nabilkio habilkio dabilkio gabilzkio zabilzkio zabilzkiote dabilzkio hari 3rd sg
habilkigu dabilkigu zabilzkigu zabilzkigute dabilzkigu guri 1st pl
nabilkizu dabilkizu gabilzkizu dabilzkizu zuri 2nd sg
nabilkizue dabilkizue gabilzkizue dabilzkizue zuei 2nd pl
nabilkie habilkie dabilkie gabilzkie zabilzkie zabilzkiete dabilzkie haiei 3rd pl
past henbilkidan zebilkidan zenbilzkidan zenbilzkidaten zebilzkidan niri 1st sg
nenbilkian/nan zebilkian/nan genbilzkian/nan zebilzkian/nan hiri 2nd sg inf.
past nenbilkion henbilkion zebilkion genbilzkion zenbilzkion zenbilzkioten zebilzkion hari 3rd sg
henbilkigun zebilkigun zenbilzkigun zenbilzkiguten zebilzkigun guri 1st pl
nenbilkizun zebilkizun genbilzkizun zebilzkizun zuri 2nd sg
nenbilkizuen zebilkizuen genbilzkizuen zebilzkizuen zuei 2nd pl
nenbilkien henbilkien zebilkien genbilzkien zenbilzkien zenbilzkieten zebilzkien haiei 3rd pl
conditional bahenbilkit balebilkit bazenbilzkit bazenbilzkidate balebilzkit niri 1st sg
banenbilkik/n balebilkik/n bagenbilzkik/n balebilzkik/n hiri 2nd sg inf.
conditional banenbilkio bahenbilkio balebilkio bagenbilzkio bazenbilzkio bazenbilzkiote balebilzkio hari 3rd sg
bahenbilkigu balebilkigu bazenbilzkigu bazenbilzkigute balebilzkigu guri 1st pl
banenbilkizu balebilkizu bagenbilzkizu balebilzkizu zuri 2nd sg
banenbilkizue balebilkizue bagenbilzkizue balebilzkizue zuei 2nd pl
banenbilkie bahenbilkie balebilkie bagenbilzkie bazenbilzkie bazenbilzkiete balebilzkie haiei 3rd pl
hyp. cons. henbilkidake lebilkidake zenbilzkidake zenbilzkidakete lebilzkidake niri 1st sg
nenbilkiake/nake lebilkiake/nake genbilzkiake/nake lebilzkiake/nake hiri 2nd sg inf.
hyp. cons. nenbilkioke henbilkioke lebilkioke genbilzkioke zenbilzkioke zenbilzkiokete lebilzkioke hari 3rd sg
henbilkiguke lebilkiguke zenbilzkiguke zenbilzkigukete lebilzkiguke guri 1st pl
nenbilkizuke lebilkizuke genbilzkizuke lebilzkizuke zuri 2nd sg
nenbilkizueke lebilkizueke genbilzkizueke lebilzkizueke zuei 2nd pl
nenbilkieke henbilkieke lebilkieke genbilzkieke zenbilzkieke zenbilzkiekete lebilzkieke haiei 3rd pl
past cons. henbilkidakeen zebilkidakeen zenbilzkidakeen zenbilzkidaketen zebilzkidakeen niri 1st sg
nenbilkiakeen/nakeen zebilkiakeen/nakeen genbilzkiakeen/nakeen zebilzkiakeen/nakeen hiri 2nd sg inf.
past cons. nenbilkiokeen henbilkiokeen zebilkiokeen genbilzkiokeen zenbilzkiokeen zenbilzkioketen zebilzkiokeen hari 3rd sg
henbilkigukeen zebilkigukeen zenbilzkigukeen zenbilzkiguketen zebilzkigukeen guri 1st pl
nenbilkizukeen zebilkizukeen genbilzkizukeen zebilzkizukeen zuri 2nd sg
nenbilkizuekeen zebilkizuekeen genbilzkizuekeen zebilzkizuekeen zuei 2nd pl
nenbilkiekeen henbilkiekeen zebilkiekeen genbilzkiekeen zenbilzkiekeen zenbilzkieketen zebilzkiekeen haiei 3rd pl
future1
same as potential present
potential potential
present habilkidake dabilkidake zabilzkidake zabilzkidakete dabilzkidake niri 1st sg
nabilkiake/nake dabilkiake/nake gabilzkiake/nake dabilzkiake/nake hiri 2nd sg inf.
present nabilkioke habilkioke dabilkioke gabilzkioke zabilzkioke zabilzkiokete dabilzkioke hari 3rd sg
habilkiguke dabilkiguke zabilzkiguke zabilzkigukete dabilzkiguke guri 1st pl
nabilkizuke dabilkizuke gabilzkizuke dabilzkizuke zuri 2nd sg
nabilkizueke dabilkizueke gabilzkizueke dabilzkizueke zuei 2nd pl
nabilkieke habilkieke dabilkieke gabilzkieke zabilzkieke zabilzkiekete dabilzkieke haiei 3rd pl
hypothetic
same as indicative hypothetic consequence
past
same as indicative past consequence
close cond.1 bahabilkit badabilkit bazabilzkit bazabilzkidate badabilzkit niri 1st sg
banabilkik/n badabilkik/n bagabilzkik/n badabilzkik/n hiri 2nd sg inf.
close cond.1 banabilkio bahabilkio badabilkio bagabilzkio bazabilzkio bazabilzkiote badabilzkio hari 3rd sg
bahabilkigu badabilkigu bazabilzkigu bazabilzkigute badabilzkigu guri 1st pl
banabilkizu badabilkizu bagabilzkizu badabilzkizu zuri 2nd sg
banabilkizue badabilkizue bagabilzkizue badabilzkizue zuei 2nd pl
banabilkie bahabilkie badabilkie bagabilzkie bazabilzkie bazabilzkiete badabilzkie haiei 3rd pl
distal cond.1
same as indicative conditional
subjunctive subjunctive
present habilkidan dabilkidan zabilzkidan zabilzkidaten dabilzkidan niri 1st sg
nabilkian/nan dabilkian/nan gabilzkian/nan dabilzkian/nan hiri 2nd sg inf.
present nabilkion habilkion dabilkion gabilzkion zabilzkion zabilzkioten dabilzkion hari 3rd sg
habilkigun dabilkigun zabilzkigun zabilzkiguten dabilzkigun guri 1st pl
nabilkizun dabilkizun gabilzkizun dabilzkizun zuri 2nd sg
nabilkizuen dabilkizuen gabilzkizuen dabilzkizuen zuei 2nd pl
nabilkien habilkien dabilkien gabilzkien zabilzkien zabilzkieten dabilzkien haiei 3rd pl
past
same as indicative past
imperative imperative
present habilkit bebilkit zabilzkit zabilzkidate bebilzkit niri 1st sg
bebilkik/n bebilzkik/n hiri 2nd sg inf.
present habilkio bebilkio zabilzkio zabilzkiote bebilzkio hari 3rd sg
habilkigu bebilkigu zabilzkigu zabilzkigute bebilzkigu guri 1st pl
bebilkizu bebilzkizu zuri 2nd sg
bebilkizue bebilzkizue zuei 2nd pl
habilkie bebilkie zabilzkie zabilzkiete bebilzkie haiei 3rd pl
1. Archaic or dialectal.

Derived terms

  • ibilaldi (walking)
  • ibilarazi (to put in motion)
  • ibilarazle
  • ibilbide (route)
  • ibilbide-orri
  • ibilbidea egin
  • ibildaun (wanderer)
  • ibilera (way of walking)
  • ibilerraz
  • ibilgailu (vehicle)
  • ibilgaitz (impassable)
  • ibilgetu
  • ibilgona
  • ibilgu (riverbed)
  • ibilgune
  • ibili eta ibili
  • ibilkari
  • ibilketa
  • ibilki
  • ibilkor
  • ibilmolde
  • ibiltari
  • ibiltegi
  • ibiltoki

Further reading

  • ibili”, in Euskaltzaindiaren Hiztegia [Dictionary of the Basque Academy] (in Basque), Euskaltzaindia [Royal Academy of the Basque Language]
  • ibili”, in Orotariko Euskal Hiztegia [General Basque Dictionary], Euskaltzaindia, 1987–2005

Tagalog

Etymology

From i- +‎ bili.

Pronunciation

  • (Standard Tagalog) IPA(key): /ʔibiˈli/ [ʔɪ.bɪˈlɪ]
  • Rhymes: -i
  • Syllabification: i‧bi‧li

Verb

ibilí (complete ibinili, progressive ibinibili, contemplative ibibili, Baybayin spelling ᜁᜊᜒᜎᜒ)

  1. to buy something for
  2. to use for buying something (of money)

Conjugation

Verb conjugation for ibili
affix i-
root word bili
trigger benefactive
aspect
infinitive
complete ibinili
progressive ibinibili
inabili1
contemplative ibibili
abili1
imperative
bilhan1

1 Dialectal use only.