qichwa

Quechua

Alternative forms

Etymology

From Proto-Quechuan *qiĉwa (temperate area, valley). It is theorized that its use as a glottonym was brought about by the Spanish and that the language had no specific name in pre-colonial times. Instead, it would have been taken from the "Quichoa" people of today's Apurímac, who would have taken their ethnonym from the "valleys" (*qiĉwa) where they lived and who, according to tradition, would have been the first disseminators of Cuzco Quechua.[1] This theory, however, is disputed. A competing theory holds that the Incas had a sophisticated system of naming languages according to ecological regions.[2]

Pronunciation

Noun

qichwa

  1. temperate area, sierra valley, valley.
  2. Andean altitude between 2,300 m and 3,500 m.
  3. Quechua people or language.
    Ñuqanchik qhichwa simita rimachkanchik.
    We are speaking Quechua (language).
  4. (weaving) a valley motif

Declension

Declension of qichwa
singular plural
nominative qichwa qichwakuna
accusative qichwata qichwakunata
dative qichwaman qichwakunaman
genitive qichwap qichwakunap
locative qichwapi qichwakunapi
terminative qichwakama qichwakunakama
ablative qichwamanta qichwakunamanta
instrumental qichwawan qichwakunawan
comitative qichwantin qichwakunantin
abessive qichwannaq qichwakunannaq
comparative qichwahina qichwakunahina
causative qichwarayku qichwakunarayku
benefactive qichwapaq qichwakunapaq
associative qichwapura qichwakunapura
distributive qichwanka qichwakunanka
exclusive qichwalla qichwakunalla
Possessive forms of qichwa
ñuqap - first-person singular
ñuqap (my) singular plural
nominative qichway qichwaykuna
accusative qichwayta qichwaykunata
dative qichwayman qichwaykunaman
genitive qichwaypa qichwaykunap
locative qichwaypi qichwaykunapi
terminative qichwaykama qichwaykunakama
ablative qichwaymanta qichwaykunamanta
instrumental qichwaywan qichwaykunawan
comitative qichwaynintin qichwaykunantin
abessive qichwayninnaq qichwaykunannaq
comparative qichwayhina qichwaykunahina
causative qichwayrayku qichwaykunarayku
benefactive qichwaypaq qichwaykunapaq
associative qichwaypura qichwaykunapura
distributive qichwayninka qichwaykunanka
exclusive qichwaylla qichwaykunalla
qampa - second-person singular
qampa (your) singular plural
nominative qichwayki qichwaykikuna
accusative qichwaykita qichwaykikunata
dative qichwaykiman qichwaykikunaman
genitive qichwaykipa qichwaykikunap
locative qichwaykipi qichwaykikunapi
terminative qichwaykikama qichwaykikunakama
ablative qichwaykimanta qichwaykikunamanta
instrumental qichwaykiwan qichwaykikunawan
comitative qichwaykintin qichwaykikunantin
abessive qichwaykinnaq qichwaykikunannaq
comparative qichwaykihina qichwaykikunahina
causative qichwaykirayku qichwaykikunarayku
benefactive qichwaykipaq qichwaykikunapaq
associative qichwaykipura qichwaykikunapura
distributive qichwaykinka qichwaykikunanka
exclusive qichwaykilla qichwaykikunalla
paypa - third-person singular
paypa (his/her/its) singular plural
nominative qichwan qichwankuna
accusative qichwanta qichwankunata
dative qichwanman qichwankunaman
genitive qichwanpa qichwankunap
locative qichwanpi qichwankunapi
terminative qichwankama qichwankunakama
ablative qichwanmanta qichwankunamanta
instrumental qichwanwan qichwankunawan
comitative qichwanintin qichwankunantin
abessive qichwanninnaq qichwankunannaq
comparative qichwanhina qichwankunahina
causative qichwanrayku qichwankunarayku
benefactive qichwanpaq qichwankunapaq
associative qichwanpura qichwankunapura
distributive qichwaninka qichwankunanka
exclusive qichwanlla qichwankunalla
ñuqanchikpa - first-person inclusive plural
ñuqanchikpa (our(incl)) singular plural
nominative qichwanchik qichwanchikkuna
accusative qichwanchikta qichwanchikkunata
dative qichwanchikman qichwanchikkunaman
genitive qichwanchikpa qichwanchikkunap
locative qichwanchikpi qichwanchikkunapi
terminative qichwanchikkama qichwanchikkunakama
ablative qichwanchikmanta qichwanchikkunamanta
instrumental qichwanchikwan qichwanchikkunawan
comitative qichwanchiknintin qichwanchikkunantin
abessive qichwanchikninnaq qichwanchikkunannaq
comparative qichwanchikhina qichwanchikkunahina
causative qichwanchikrayku qichwanchikkunarayku
benefactive qichwanchikpaq qichwanchikkunapaq
associative qichwanchikpura qichwanchikkunapura
distributive qichwanchikninka qichwanchikkunanka
exclusive qichwanchiklla qichwanchikkunalla
ñuqaykup - first-person exclusive plural
ñuqaykup (our(excl)) singular plural
nominative qichwayku qichwaykukuna
accusative qichwaykuta qichwaykukunata
dative qichwaykuman qichwaykukunaman
genitive qichwaykupa qichwaykukunap
locative qichwaykupi qichwaykukunapi
terminative qichwaykukama qichwaykukunakama
ablative qichwaykumanta qichwaykukunamanta
instrumental qichwaykuwan qichwaykukunawan
comitative qichwaykuntin qichwaykukunantin
abessive qichwaykunnaq qichwaykukunannaq
comparative qichwaykuhina qichwaykukunahina
causative qichwaykurayku qichwaykukunarayku
benefactive qichwaykupaq qichwaykukunapaq
associative qichwaykupura qichwaykukunapura
distributive qichwaykunka qichwaykukunanka
exclusive qichwaykulla qichwaykukunalla
qamkunap - second-person plural
qamkunap (your(pl)) singular plural
nominative qichwaykichik qichwaykichikkuna
accusative qichwaykichikta qichwaykichikkunata
dative qichwaykichikman qichwaykichikkunaman
genitive qichwaykichikpa qichwaykichikkunap
locative qichwaykichikpi qichwaykichikkunapi
terminative qichwaykichikkama qichwaykichikkunakama
ablative qichwaykichikmanta qichwaykichikkunamanta
instrumental qichwaykichikwan qichwaykichikkunawan
comitative qichwaykichiknintin qichwaykichikkunantin
abessive qichwaykichikninnaq qichwaykichikkunannaq
comparative qichwaykichikhina qichwaykichikkunahina
causative qichwaykichikrayku qichwaykichikkunarayku
benefactive qichwaykichikpaq qichwaykichikkunapaq
associative qichwaykichikpura qichwaykichikkunapura
distributive qichwaykichikninka qichwaykichikkunanka
exclusive qichwaykichiklla qichwaykichikkunalla
paykunap - third-person plural
paykunap (their) singular plural
nominative qichwanku qichwankukuna
accusative qichwankuta qichwankukunata
dative qichwankuman qichwankukunaman
genitive qichwankupa qichwankukunap
locative qichwankupi qichwankukunapi
terminative qichwankukama qichwankukunakama
ablative qichwankumanta qichwankukunamanta
instrumental qichwankuwan qichwankukunawan
comitative qichwankuntin qichwankukunantin
abessive qichwankunnaq qichwankukunannaq
comparative qichwankuhina qichwankukunahina
causative qichwankurayku qichwankukunarayku
benefactive qichwankupaq qichwankukunapaq
associative qichwankupura qichwankukunapura
distributive qichwankunka qichwankukunanka
exclusive qichwankulla qichwankukunalla

See also

References

  1. ^ Cerrón-Palomino, Rodolfo. 2021. Otra vuelta de tuerca: la etimología de <quechua> en quechua y aimara [Another turn of the screw: The etymology of <Quechua> in Quechua and Aymara]. Indiana 38(2), pp. 159–177. DOI: 10.18441/ind.v38i2.159-177.
  2. ^ Itier, César. 2015. «Quechua» y el sistema inca de denominación de las lenguas ["Quechua" and the Incaic system of denominating languages]. Mélanges de la Casa de Velázquez 45(1), pp. 37–56. DOI: 10.4000/mcv.6113.