trzeć

Inherited from Proto-Slavic *tèrti. First attested in the 15th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /tr̝ɛ(ː)t͡ɕʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /tr̝ɛt͡ɕʲ/, /tr̝et͡ɕʲ/

trzeć impf

1. (attested in Greater Poland) to saw, to cut (to cut with a saw)
   • 1977-1980 [c. 1470], urowska-Górowska Wanda, Kyas Vladimir, editors, Mamotrekty staropolskie‎^{[1], [2], [3]}, Lubin, page 73:

     Trą pylą saro

     [Trę piłą saro]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 100v:

     Pindere id est pilo tundere terrere secundum Papias trzecz

     [Pindere id est piłą tundere terrere secundum Papias trzeć]

   1. (attested in Greater Poland, hapax legomenon) to process by cutting
      • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 75v:

        Lima est instrumentum fabrile eyn feyl proprie pylka kthora zelazo trą

        [Lima est instrumentum fabrile, proprie piłka, ktorą żelazo trą]

2. (attested in Sieradz-Łęczyca) to powder (to grind something into powder, to crush it by rubbing)
   • 1930 [c. 1455], “Dan”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[4], 2, 40:

     Iako szelyazo trze a skracza wszitki rzeczi, tak stroskoce te wszitki rzeczi a zetrze

     [Jako żelazo trze a skraca wszytki rzeczy, tak stroskoce ty wszytki rzeczy a zetrze]

   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[5], [6], [7]}, volume XXII, Łęczyca, page 16:

     Lima loąui:... In tenuem ferrum forti molo, trą, dente farinam et cadit a tritu, tarczya, dura farina meo. Ferrea... castigo, gl. corrigo thrą, tubera morsu

     [Lima loąui:... In tenuem ferrum forti molo, trę, dente farinam et cadit a tritu, tarczya, dura farina meo. Ferrea... castigo, gl. corrigo trę, tubera morsu]

   • 1939 [XV p. post.], Adam Bednarski, editor, Materiały do dziejów medycyny polskiej w XIV i XV stuleciu‎^[8], page 74:

     Vezmy makuch linvm y *trzye go dlugo w doniczcze..., alysz bądzye yako masscz

     [Weźmi makuch linum i *trze go długo w doniczce..., aliż będzie jako maść]

3. (attested in Lesser Poland, hapax legomenon, of dried hemp stalks) to crumble, to break
   • 1927 [1471], Jan Fijałek, editor, Cyzjojan kłobucki‎^[9], Kłobuck, page 445:

     Conopye Franczek trze

     [Konopie Franczek trze]

4. (attested in Sieradz-Łęczyca, hapax legomenon) to oppress, to suppress
   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[10], [11], [12]}, volume XXII, Łęczyca, page 15:

     Priuatur faleris, freno priuatur honesto, hunc premit, gl. agrauat trze[sze], assiduo reda cruenta iugo

     [Priuatur faleris, freno priuatur honesto, hunc premit, gl. agrauat trze[sze], assiduo reda cruenta iugo]

5. (hapax legomenon) to annihilate, to put an end to
   • 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[13], 9, 10:

     Nye wyedzø, yszesz ti sam bog nasz, gen trzesz boge przecywne ot poczøtka

     [Nie wiedzą, iżeś ty sam Bog nasz, jen trzesz boje przeciwne ot początka]

6. (reflexive with się, attested in Lesser Poland, hapax legomenon) to squeeze through, to push through
   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[14], [15], [16]}, volume XXIV, Częstochowa, page 349:

     Alii inter spinas tarly sszą, czysnąli szą, ut salvarentur

     [Alii inter spinas tarli się, cisnęli się, ut salvarentur]

• Polish: trzeć, trzyć (Middle Polish, Lasovia, Podhale, Western Kraków), tarć (Northern Borderlands, Lithuania, Podhale), treć (Podhale)
• Silesian: trzić

• Boryś, Wiesław (2005) “trzeć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “trzeć”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• S. Urbańczyk, editor (1984), “trzeć, trzeć się”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 9, Wrocław, Warsaw, Kraków, Gdańsk, Łódź: Polish Academy of Sciences, page 204
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “trzeć, trzeć się”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “trzeć”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

• trzyć (Middle Polish, Lasovia, Podhale, Western Kraków)
• tarć (Northern Borderlands, Lithuania, Podhale)
• treć (Podhale)

Inherited from Old Polish trzeć.

• Audio 1; “trzeć”:

  (file)

• Audio 2; “trzeć się”:

  (file)

• Rhymes: -ɛt͡ɕ
• Syllabification: trzeć

trzeć impf

1. (transitive) to rub (to move a body part or a held object such that it touches some surface) [with instrumental ‘with what’]

   Synonym: pocierać

   trzeć czoło ― to rub one's forehead

   trzeć nos ― to rub one's nose

2. (intransitive) to rub against, to bump up against (to come into contact with something while in motion) [with o (+ accusative) ‘against what’; or with instrumental ‘with what’]

   Synonyms: ocierać się, szorować

3. (transitive, cooking) to grate, to shred (to chop up food items using a grater) [with na (+ locative) ‘on what’]

   Synonyms: ścierać, tarkować, ucierać

4. (transitive) to saw, to cut (to cut with a saw) [with na (+ accusative) ‘into what’]

   Synonym: rżnąć

5. (transitive, obsolete, rare, of clothes) to chafe, to pinch

   Synonyms: obcierać, uwierać

6. (transitive, obsolete) to powder, to crush, to grind (to change hemp or grain into a powder)

   Synonyms: międlić, młócić

7. (reflexive with się) to rub oneself [with instrumental ‘with what’; or with po (+ locative) ‘across what body part’]

   Synonym: przycierać się

8. (reflexive with się) to rub each other [with instrumental ‘with what’; or with o (+ accusative) ‘against whom/what’]

   Synonym: ocierać się

9. (reflexive with się) to spawn (to deposit eggs in water)

   Synonyms: ikrzyć się, składać ikrę

10. (reflexive with się, obsolete) to rub up against (to argue, to quarrel)

    Synonym: kłócić się

• trzeć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• trzeć się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• trzeć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “trzeć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “trzeć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “TRZEĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 24.03.2015
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “trzeć”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “trzeć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “trzeć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 7, Warsaw, page 146
• Jan Karłowicz (1907) “trzeć”, in Jan Łoś, editors, Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 5: R, S, Ś, T, Kraków: Akademia Umiejętności, page 432