चतुर

Hindi

Etymology

Borrowed from Sanskrit चतुर (catura).

Pronunciation

  • (Delhi) IPA(key): /t͡ʃə.t̪ʊɾ/, [t͡ʃɐ.t̪ʊɾ]

Adjective

चतुर • (catur) (indeclinable)

  1. smart
  2. shrewd, intelligent
  3. clever, astute, sensible
  4. ingenious, skilled, capable
  5. dexterous, nimble
  6. clear-sighted

Derived terms

Sanskrit

Alternative scripts

Etymology

Of unclear origin.

Traditionally derived from चतुर् (catur, four), with an interpretation of "having the four"; the four in question are folk-etymologically interpreted as the Vedas.[1]

An alternative theory considers the word a Dravidian borrowing; compare Tamil சதுர் (catur, ability, skill, dexterity) and Telugu చదువు (caduvu, to read, study).[2] In light of the exact phonetic and semantic match as well as the word's lack of attestation in Vedic, this derivation is quite likely. However, it is also possible that the Dravidian terms are borrowed from Indo-Aryan rather than the other way around.[3]

The relation to words like चटुल (caṭula, trembling, unsteady, fine), चटु (caṭu, kind or flattering words), and चाटु (cāṭu, pleasing words, flattery) is unclear and uncertain.[1][3]

Pronunciation

Adjective

चतुर • (catura)

  1. dexterous, clever, ingenious, shrewd
  2. charming, agreeable

Declension

Masculine a-stem declension of चतुर
singular dual plural
nominative चतुरः (caturaḥ) चतुरौ (caturau)
चतुरा¹ (caturā¹)
चतुराः (caturāḥ)
चतुरासः¹ (caturāsaḥ¹)
accusative चतुरम् (caturam) चतुरौ (caturau)
चतुरा¹ (caturā¹)
चतुरान् (caturān)
instrumental चतुरेण (catureṇa) चतुराभ्याम् (caturābhyām) चतुरैः (caturaiḥ)
चतुरेभिः¹ (caturebhiḥ¹)
dative चतुराय (caturāya) चतुराभ्याम् (caturābhyām) चतुरेभ्यः (caturebhyaḥ)
ablative चतुरात् (caturāt) चतुराभ्याम् (caturābhyām) चतुरेभ्यः (caturebhyaḥ)
genitive चतुरस्य (caturasya) चतुरयोः (caturayoḥ) चतुराणाम् (caturāṇām)
locative चतुरे (cature) चतुरयोः (caturayoḥ) चतुरेषु (catureṣu)
vocative चतुर (catura) चतुरौ (caturau)
चतुरा¹ (caturā¹)
चतुराः (caturāḥ)
चतुरासः¹ (caturāsaḥ¹)
  • ¹Vedic
Feminine ā-stem declension of चतुरा
singular dual plural
nominative चतुरा (caturā) चतुरे (cature) चतुराः (caturāḥ)
accusative चतुराम् (caturām) चतुरे (cature) चतुराः (caturāḥ)
instrumental चतुरया (caturayā)
चतुरा¹ (caturā¹)
चतुराभ्याम् (caturābhyām) चतुराभिः (caturābhiḥ)
dative चतुरायै (caturāyai) चतुराभ्याम् (caturābhyām) चतुराभ्यः (caturābhyaḥ)
ablative चतुरायाः (caturāyāḥ)
चतुरायै² (caturāyai²)
चतुराभ्याम् (caturābhyām) चतुराभ्यः (caturābhyaḥ)
genitive चतुरायाः (caturāyāḥ)
चतुरायै² (caturāyai²)
चतुरयोः (caturayoḥ) चतुराणाम् (caturāṇām)
locative चतुरायाम् (caturāyām) चतुरयोः (caturayoḥ) चतुरासु (caturāsu)
vocative चतुरे (cature) चतुरे (cature) चतुराः (caturāḥ)
  • ¹Vedic
  • ²Brāhmaṇas
Neuter a-stem declension of चतुर
singular dual plural
nominative चतुरम् (caturam) चतुरे (cature) चतुराणि (caturāṇi)
चतुरा¹ (caturā¹)
accusative चतुरम् (caturam) चतुरे (cature) चतुराणि (caturāṇi)
चतुरा¹ (caturā¹)
instrumental चतुरेण (catureṇa) चतुराभ्याम् (caturābhyām) चतुरैः (caturaiḥ)
चतुरेभिः¹ (caturebhiḥ¹)
dative चतुराय (caturāya) चतुराभ्याम् (caturābhyām) चतुरेभ्यः (caturebhyaḥ)
ablative चतुरात् (caturāt) चतुराभ्याम् (caturābhyām) चतुरेभ्यः (caturebhyaḥ)
genitive चतुरस्य (caturasya) चतुरयोः (caturayoḥ) चतुराणाम् (caturāṇām)
locative चतुरे (cature) चतुरयोः (caturayoḥ) चतुरेषु (catureṣu)
vocative चतुर (catura) चतुरे (cature) चतुराणि (caturāṇi)
चतुरा¹ (caturā¹)
  • ¹Vedic

Noun

चतुर • (catura) stemm

  1. a round pillow
  2. Labeo rohita, a fish of the carp family Cyprinidae, found in the Ganges river

Declension

Masculine a-stem declension of चतुर
singular dual plural
nominative चतुरः (caturaḥ) चतुरौ (caturau)
चतुरा¹ (caturā¹)
चतुराः (caturāḥ)
चतुरासः¹ (caturāsaḥ¹)
accusative चतुरम् (caturam) चतुरौ (caturau)
चतुरा¹ (caturā¹)
चतुरान् (caturān)
instrumental चतुरेण (catureṇa) चतुराभ्याम् (caturābhyām) चतुरैः (caturaiḥ)
चतुरेभिः¹ (caturebhiḥ¹)
dative चतुराय (caturāya) चतुराभ्याम् (caturābhyām) चतुरेभ्यः (caturebhyaḥ)
ablative चतुरात् (caturāt) चतुराभ्याम् (caturābhyām) चतुरेभ्यः (caturebhyaḥ)
genitive चतुरस्य (caturasya) चतुरयोः (caturayoḥ) चतुराणाम् (caturāṇām)
locative चतुरे (cature) चतुरयोः (caturayoḥ) चतुरेषु (catureṣu)
vocative चतुर (catura) चतुरौ (caturau)
चतुरा¹ (caturā¹)
चतुराः (caturāḥ)
चतुरासः¹ (caturāsaḥ¹)
  • ¹Vedic

Noun

चतुर • (catura) stemn

  1. an elephant's stable

Declension

Neuter a-stem declension of चतुर
singular dual plural
nominative चतुरम् (caturam) चतुरे (cature) चतुराणि (caturāṇi)
चतुरा¹ (caturā¹)
accusative चतुरम् (caturam) चतुरे (cature) चतुराणि (caturāṇi)
चतुरा¹ (caturā¹)
instrumental चतुरेण (catureṇa) चतुराभ्याम् (caturābhyām) चतुरैः (caturaiḥ)
चतुरेभिः¹ (caturebhiḥ¹)
dative चतुराय (caturāya) चतुराभ्याम् (caturābhyām) चतुरेभ्यः (caturebhyaḥ)
ablative चतुरात् (caturāt) चतुराभ्याम् (caturābhyām) चतुरेभ्यः (caturebhyaḥ)
genitive चतुरस्य (caturasya) चतुरयोः (caturayoḥ) चतुराणाम् (caturāṇām)
locative चतुरे (cature) चतुरयोः (caturayoḥ) चतुरेषु (catureṣu)
vocative चतुर (catura) चतुरे (cature) चतुराणि (caturāṇi)
चतुरा¹ (caturā¹)
  • ¹Vedic

Derived terms

Descendants

  • Hindi: चतुर (catur) (learned)
  • Punjabi: ਚਤਰ (catar) (learned)
  • Telugu: చతుర (catura)

References

  1. 1.0 1.1 Mayrhofer, Manfred (2001) Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan]‎[1] (in German), volume 3, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, page 178
  2. ^ Burrow, T., Emeneau, M. B. (1984) “catur”, in A Dravidian etymological dictionary, 2nd edition, Oxford University Press, →ISBN, page 205.
  3. 3.0 3.1 Mayrhofer, Manfred (1956) Kurzgefasstes Etymologisches Wörterbuch des Altindischen [A Concise Etymological Sanskrit Dictionary]‎[2] (in German), volume 1, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, pages 370-1