सहस्र
Hindi
Alternative forms
- सहस्त्र (sahastra) — hypercorrect
Etymology
Borrowed from Sanskrit सहस्र (sahasra). Doublet of हज़ार (hazār).
Pronunciation
- (Delhi) IPA(key): /sə.ɦəs.ɾᵊ/, [sɛ.ɦɛs.ɾᵊ]
- (hypercorrect) (Delhi) IPA(key): /sə.ɦəs.t̪ɾᵊ/, [sɛ.ɦɛs.t̪ɾᵊ]
Numeral
सहस्र • (sahasra) m (Urdu spelling سہسر) (cardinal)
Declension
| singular | plural | |
|---|---|---|
| direct | सहस्र sahasra |
सहस्र sahasra |
| oblique | सहस्र sahasra |
सहस्रों sahasrõ |
| vocative | सहस्र sahasra |
सहस्रो sahasro |
Sanskrit
| ← 1 | ← 100 | १००० 1,000 |
10,000 → | 1,000,000 (106) → [a], [b] |
|---|---|---|---|---|
| Cardinal: सहस्र (sahasra) Ordinal: सहस्रतम (sahasratama) Multiplier: सहस्रधा (sahasradhā) Distributive: सहस्रशस् (sahasraśas) | ||||
Alternative scripts
Alternative scripts
- সহস্ৰ (Assamese script)
- ᬲᬳᬲ᭄ᬭ (Balinese script)
- সহস্র (Bengali script)
- 𑰭𑰮𑰭𑰿𑰨 (Bhaiksuki script)
- 𑀲𑀳𑀲𑁆𑀭 (Brahmi script)
- သဟသြ (Burmese script)
- સહસ્ર (Gujarati script)
- ਸਹਸ੍ਰ (Gurmukhi script)
- 𑌸𑌹𑌸𑍍𑌰 (Grantha script)
- ꦱꦲꦱꦿ (Javanese script)
- 𑂮𑂯𑂮𑂹𑂩 (Kaithi script)
- ಸಹಸ್ರ (Kannada script)
- សហស្រ (Khmer script)
- ສຫສ຺ຣ (Lao script)
- സഹസ്ര (Malayalam script)
- ᠰᠠᡥᠠᠰ᠌ᡵᠠ (Manchu script)
- 𑘭𑘮𑘭𑘿𑘨 (Modi script)
- ᠰᠠᠾᠠᠰᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
- 𑧍𑧎𑧍𑧠𑧈 (Nandinagari script)
- 𑐳𑐴𑐳𑑂𑐬 (Newa script)
- ସହସ୍ର (Odia script)
- ꢱꢲꢱ꣄ꢬ (Saurashtra script)
- 𑆱𑆲𑆱𑇀𑆫 (Sharada script)
- 𑖭𑖮𑖭𑖿𑖨 (Siddham script)
- සහස්ර (Sinhalese script)
- 𑪁𑪂𑪁 𑪙𑩼 (Soyombo script)
- 𑚨𑚩𑚨𑚶𑚤 (Takri script)
- ஸஹஸ்ர (Tamil script)
- సహస్ర (Telugu script)
- สหสฺร (Thai script)
- ས་ཧ་སྲ (Tibetan script)
- 𑒮𑒯𑒮𑓂𑒩 (Tirhuta script)
- 𑨰𑨱𑨰𑩇𑨫 (Zanabazar Square script)
Etymology
Etymology tree
From Proto-Indo-Iranian *saȷ́ʰásram (“thousand”), from Proto-Indo-European *sm̥-ǵʰéslom, from *ǵʰéslom. Cognate with Avestan 𐬵𐬀𐬰𐬀𐬢𐬭𐬀 (hazaŋra), Persian هزار (hezâr), Ancient Greek χίλιοι (khílioi), Latin mīlle.
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /sɐ.ɦɐ́s.ɾɐ/
- (Classical Sanskrit) IPA(key): /s̪ɐ.ɦɐs̪.ɾɐ/
Numeral
सहस्र • (sahásra) n (rarely m)
- a thousand
- c. 1500 BCE – 1000 BCE, Ṛgveda 10.62.8:
- प्र नू॒नं जा॑यताम॒यं मनु॒स्तोक्मे॑व रोहतु।
यः स॒हस्रं॑ श॒ताश्वं॑ स॒द्यो दा॒नाय॒ मंह॑ते॥- prá nūnáṃ jāyatāmayáṃ mánustókmeva rohatu.
yáḥ sahásraṃ śatā́śvaṃ sadyó dānā́ya máṃhate. - May this Manu (Sāvarṇi) quickly be born, may he increase like (well- watered) seed, who sends meat once a thousand and a hundred horses for a present.
- prá nūnáṃ jāyatāmayáṃ mánustókmeva rohatu.
- प्र नू॒नं जा॑यताम॒यं मनु॒स्तोक्मे॑व रोहतु।
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | सहस्रम् (sahásram) | सहस्रे (sahásre) | सहस्राणि (sahásrāṇi) सहस्रा¹ (sahásrā¹) |
| accusative | सहस्रम् (sahásram) | सहस्रे (sahásre) | सहस्राणि (sahásrāṇi) सहस्रा¹ (sahásrā¹) |
| instrumental | सहस्रेण (sahásreṇa) | सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām) | सहस्रैः (sahásraiḥ) सहस्रेभिः¹ (sahásrebhiḥ¹) |
| dative | सहस्राय (sahásrāya) | सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām) | सहस्रेभ्यः (sahásrebhyaḥ) |
| ablative | सहस्रात् (sahásrāt) | सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām) | सहस्रेभ्यः (sahásrebhyaḥ) |
| genitive | सहस्रस्य (sahásrasya) | सहस्रयोः (sahásrayoḥ) | सहस्राणाम् (sahásrāṇām) |
| locative | सहस्रे (sahásre) | सहस्रयोः (sahásrayoḥ) | सहस्रेषु (sahásreṣu) |
| vocative | सहस्र (sáhasra) | सहस्रे (sáhasre) | सहस्राणि (sáhasrāṇi) सहस्रा¹ (sáhasrā¹) |
- ¹Vedic
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | सहस्रः (sahásraḥ) | सहस्रौ (sahásrau) सहस्रा¹ (sahásrā¹) |
सहस्राः (sahásrāḥ) सहस्रासः¹ (sahásrāsaḥ¹) |
| accusative | सहस्रम् (sahásram) | सहस्रौ (sahásrau) सहस्रा¹ (sahásrā¹) |
सहस्रान् (sahásrān) |
| instrumental | सहस्रेण (sahásreṇa) | सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām) | सहस्रैः (sahásraiḥ) सहस्रेभिः¹ (sahásrebhiḥ¹) |
| dative | सहस्राय (sahásrāya) | सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām) | सहस्रेभ्यः (sahásrebhyaḥ) |
| ablative | सहस्रात् (sahásrāt) | सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām) | सहस्रेभ्यः (sahásrebhyaḥ) |
| genitive | सहस्रस्य (sahásrasya) | सहस्रयोः (sahásrayoḥ) | सहस्राणाम् (sahásrāṇām) |
| locative | सहस्रे (sahásre) | सहस्रयोः (sahásrayoḥ) | सहस्रेषु (sahásreṣu) |
| vocative | सहस्र (sáhasra) | सहस्रौ (sáhasrau) सहस्रा¹ (sáhasrā¹) |
सहस्राः (sáhasrāḥ) सहस्रासः¹ (sáhasrāsaḥ¹) |
- ¹Vedic
Derived terms
- सहस्रिन् (sahasrín)
- सहस्रिय (sahasríya)
- साहस्र (sāhasrá)
Descendants
- Ashokan Prakrit: 𑀲𑀳𑀲𑁆𑀭 (sahasra)
- Prakrit: (see there for further descendants)
- Dhivehi: ހާސް (hās)
- Kashmiri: ساس (sās)
- Punjabi: ਸਹੰਸ (sahansa) (archaic)
- Saraiki: سَیہِنس (saihins)
- → Bengali: সহস্র (śôhôśrô)
- → Gujarati: સહસ્ત્ર (sahastra)
- → Hindi: सहस्र (sahasra)
- → Marathi: सहस्र (sahasra)
- → Old Marathi: 𑘭𑘮𑘭𑘿𑘨 (sahasra), 𑘭𑘰𑘭𑘿𑘨 (sāsra), 𑘭𑘰𑘮𑘭𑘿𑘨 (sāhasra)
- → Nepali: सहस्र (sahasra)
- → Punjabi: ਸਹੰਸਰ (sahansar)
- → Telugu: సహస్రము (sahasramu)
Adjective
सहस्र • (sahásra) stem
- a thousandth or the thousandth
- Synonym: सहस्रतम (sahasratamá)
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | सहस्रः (sahásraḥ) | सहस्रौ (sahásrau) सहस्रा¹ (sahásrā¹) |
सहस्राः (sahásrāḥ) सहस्रासः¹ (sahásrāsaḥ¹) |
| accusative | सहस्रम् (sahásram) | सहस्रौ (sahásrau) सहस्रा¹ (sahásrā¹) |
सहस्रान् (sahásrān) |
| instrumental | सहस्रेण (sahásreṇa) | सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām) | सहस्रैः (sahásraiḥ) सहस्रेभिः¹ (sahásrebhiḥ¹) |
| dative | सहस्राय (sahásrāya) | सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām) | सहस्रेभ्यः (sahásrebhyaḥ) |
| ablative | सहस्रात् (sahásrāt) | सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām) | सहस्रेभ्यः (sahásrebhyaḥ) |
| genitive | सहस्रस्य (sahásrasya) | सहस्रयोः (sahásrayoḥ) | सहस्राणाम् (sahásrāṇām) |
| locative | सहस्रे (sahásre) | सहस्रयोः (sahásrayoḥ) | सहस्रेषु (sahásreṣu) |
| vocative | सहस्र (sáhasra) | सहस्रौ (sáhasrau) सहस्रा¹ (sáhasrā¹) |
सहस्राः (sáhasrāḥ) सहस्रासः¹ (sáhasrāsaḥ¹) |
- ¹Vedic
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | सहस्री (sahásrī) | सहस्र्यौ (sahásryau) सहस्री¹ (sahásrī¹) |
सहस्र्यः (sahásryaḥ) सहस्रीः¹ (sahásrīḥ¹) |
| accusative | सहस्रीम् (sahásrīm) | सहस्र्यौ (sahásryau) सहस्री¹ (sahásrī¹) |
सहस्रीः (sahásrīḥ) |
| instrumental | सहस्र्या (sahásryā) | सहस्रीभ्याम् (sahásrībhyām) | सहस्रीभिः (sahásrībhiḥ) |
| dative | सहस्र्यै (sahásryai) | सहस्रीभ्याम् (sahásrībhyām) | सहस्रीभ्यः (sahásrībhyaḥ) |
| ablative | सहस्र्याः (sahásryāḥ) सहस्र्यै² (sahásryai²) |
सहस्रीभ्याम् (sahásrībhyām) | सहस्रीभ्यः (sahásrībhyaḥ) |
| genitive | सहस्र्याः (sahásryāḥ) सहस्र्यै² (sahásryai²) |
सहस्र्योः (sahásryoḥ) | सहस्रीणाम् (sahásrīṇām) |
| locative | सहस्र्याम् (sahásryām) | सहस्र्योः (sahásryoḥ) | सहस्रीषु (sahásrīṣu) |
| vocative | सहस्रि (sáhasri) | सहस्र्यौ (sáhasryau) सहस्री¹ (sáhasrī¹) |
सहस्र्यः (sáhasryaḥ) सहस्रीः¹ (sáhasrīḥ¹) |
- ¹Vedic
- ²Brāhmaṇas
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | सहस्रम् (sahásram) | सहस्रे (sahásre) | सहस्राणि (sahásrāṇi) सहस्रा¹ (sahásrā¹) |
| accusative | सहस्रम् (sahásram) | सहस्रे (sahásre) | सहस्राणि (sahásrāṇi) सहस्रा¹ (sahásrā¹) |
| instrumental | सहस्रेण (sahásreṇa) | सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām) | सहस्रैः (sahásraiḥ) सहस्रेभिः¹ (sahásrebhiḥ¹) |
| dative | सहस्राय (sahásrāya) | सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām) | सहस्रेभ्यः (sahásrebhyaḥ) |
| ablative | सहस्रात् (sahásrāt) | सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām) | सहस्रेभ्यः (sahásrebhyaḥ) |
| genitive | सहस्रस्य (sahásrasya) | सहस्रयोः (sahásrayoḥ) | सहस्राणाम् (sahásrāṇām) |
| locative | सहस्रे (sahásre) | सहस्रयोः (sahásrayoḥ) | सहस्रेषु (sahásreṣu) |
| vocative | सहस्र (sáhasra) | सहस्रे (sáhasre) | सहस्राणि (sáhasrāṇi) सहस्रा¹ (sáhasrā¹) |
- ¹Vedic
References
- Monier Williams (1899) “सहस्र”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 1195, column 2.
- Mayrhofer, Manfred (1996) “sahásra-”, in Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan][1] (in German), volume 2, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, pages 719-720
- Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “sahásra”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press, page 768