Quechua
Etymology
From Proto-Quechuan *ačikya- + -y. Not possible through surface analysis *achik + -ya.
Pronunciation
Verb
achikyay
- (intransitive) to illuminate
- (intransitive) to dawn
- (intransitive) to sparkle
Conjugation
Conjugation of achikyay
| infinitive
|
achikyay
|
|
| agentive
|
achikyaq
|
| present participle
|
achikyaspa
|
| past participle
|
achikyasqa
|
| future participle
|
achikyana
|
|
|
|
|
|
singular
|
plural
|
| 1st person
|
2nd person
|
3rd person
|
1st person inclusive
|
1st person exclusive
|
2nd person
|
3rd person
|
| indicative
|
|
ñuqa
|
qam
|
pay
|
ñuqanchik
|
ñuqayku
|
qamkuna
|
paykuna
|
| present
|
achikyani
|
achikyanki
|
achikyan
|
achikyanchik
|
achikyayku achikyaniku1
|
achikyankichik
|
achikyanku
|
past (experienced)
|
achikyarqani
|
achikyarqanki
|
achikyarqan
|
achikyarqanchik
|
achikyarqayku achikyarqaniku
|
achikyarqankichik
|
achikyarqanku
|
past (reported)
|
achikyasqani
|
achikyasqanki
|
achikyasqan
|
achikyasqanchik
|
achikyasqayku achikyasqaniku
|
achikyasqankichik
|
achikyasqanku
|
| future
|
achikyasaq
|
achikyanki
|
achikyanqa
|
achikyasunchik
|
achikyasaqku
|
achikyankichik
|
achikyanqaku
|
|
|
| imperative
|
|
—
|
qam
|
pay
|
ñuqanchik
|
—
|
qamkuna
|
paykuna
|
| affirmative
|
—
|
achikyay
|
achikyachun
|
achikyasun2 achikyasunchik
|
—
|
achikyaychik
|
achikyachunku
|
| negative
|
—
|
ama achikyaychu
|
ama achikyachunchu
|
ama achikyasunchu ama achikyasunchikchu
|
—
|
ama achikyaychikchu
|
ama achikyachunkuchu
|
1 The conjugation -niku is only for the Ayacucho-Chanca variety.
2 The form -sun refers to "you and I together", while the form -sunchik refers to "you and I and other people".
Noun
achikyay
- dawn, light
Declension
Declension of achikyay
|
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
achikyay
|
achikyaykuna
|
| accusative
|
achikyayta
|
achikyaykunata
|
| dative
|
achikyayman
|
achikyaykunaman
|
| genitive
|
achikyaypa
|
achikyaykunap
|
| locative
|
achikyaypi
|
achikyaykunapi
|
| terminative
|
achikyaykama
|
achikyaykunakama
|
| ablative
|
achikyaymanta
|
achikyaykunamanta
|
| instrumental
|
achikyaywan
|
achikyaykunawan
|
| comitative
|
achikyaynintin
|
achikyaykunantin
|
| abessive
|
achikyayninnaq
|
achikyaykunannaq
|
| comparative
|
achikyayhina
|
achikyaykunahina
|
| causative
|
achikyayrayku
|
achikyaykunarayku
|
| benefactive
|
achikyaypaq
|
achikyaykunapaq
|
| associative
|
achikyaypura
|
achikyaykunapura
|
| distributive
|
achikyayninka
|
achikyaykunanka
|
| exclusive
|
achikyaylla
|
achikyaykunalla
|
Possessive forms of achikyay
ñuqap - first-person singular
| ñuqap (my)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
achikyayniy
|
achikyayniykuna
|
| accusative
|
achikyayniyta
|
achikyayniykunata
|
| dative
|
achikyayniyman
|
achikyayniykunaman
|
| genitive
|
achikyayniypa
|
achikyayniykunap
|
| locative
|
achikyayniypi
|
achikyayniykunapi
|
| terminative
|
achikyayniykama
|
achikyayniykunakama
|
| ablative
|
achikyayniymanta
|
achikyayniykunamanta
|
| instrumental
|
achikyayniywan
|
achikyayniykunawan
|
| comitative
|
achikyayniynintin
|
achikyayniykunantin
|
| abessive
|
achikyayniyninnaq
|
achikyayniykunannaq
|
| comparative
|
achikyayniyhina
|
achikyayniykunahina
|
| causative
|
achikyayniyrayku
|
achikyayniykunarayku
|
| benefactive
|
achikyayniypaq
|
achikyayniykunapaq
|
| associative
|
achikyayniypura
|
achikyayniykunapura
|
| distributive
|
achikyayniyninka
|
achikyayniykunanka
|
| exclusive
|
achikyayniylla
|
achikyayniykunalla
|
qampa - second-person singular
| qampa (your)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
achikyayniyki
|
achikyayniykikuna
|
| accusative
|
achikyayniykita
|
achikyayniykikunata
|
| dative
|
achikyayniykiman
|
achikyayniykikunaman
|
| genitive
|
achikyayniykipa
|
achikyayniykikunap
|
| locative
|
achikyayniykipi
|
achikyayniykikunapi
|
| terminative
|
achikyayniykikama
|
achikyayniykikunakama
|
| ablative
|
achikyayniykimanta
|
achikyayniykikunamanta
|
| instrumental
|
achikyayniykiwan
|
achikyayniykikunawan
|
| comitative
|
achikyayniykintin
|
achikyayniykikunantin
|
| abessive
|
achikyayniykinnaq
|
achikyayniykikunannaq
|
| comparative
|
achikyayniykihina
|
achikyayniykikunahina
|
| causative
|
achikyayniykirayku
|
achikyayniykikunarayku
|
| benefactive
|
achikyayniykipaq
|
achikyayniykikunapaq
|
| associative
|
achikyayniykipura
|
achikyayniykikunapura
|
| distributive
|
achikyayniykinka
|
achikyayniykikunanka
|
| exclusive
|
achikyayniykilla
|
achikyayniykikunalla
|
paypa - third-person singular
| paypa (his/her/its)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
achikyaynin
|
achikyayninkuna
|
| accusative
|
achikyayninta
|
achikyayninkunata
|
| dative
|
achikyayninman
|
achikyayninkunaman
|
| genitive
|
achikyayninpa
|
achikyayninkunap
|
| locative
|
achikyayninpi
|
achikyayninkunapi
|
| terminative
|
achikyayninkama
|
achikyayninkunakama
|
| ablative
|
achikyayninmanta
|
achikyayninkunamanta
|
| instrumental
|
achikyayninwan
|
achikyayninkunawan
|
| comitative
|
achikyayninintin
|
achikyayninkunantin
|
| abessive
|
achikyayninninnaq
|
achikyayninkunannaq
|
| comparative
|
achikyayninhina
|
achikyayninkunahina
|
| causative
|
achikyayninrayku
|
achikyayninkunarayku
|
| benefactive
|
achikyayninpaq
|
achikyayninkunapaq
|
| associative
|
achikyayninpura
|
achikyayninkunapura
|
| distributive
|
achikyaynininka
|
achikyayninkunanka
|
| exclusive
|
achikyayninlla
|
achikyayninkunalla
|
ñuqanchikpa - first-person inclusive plural
| ñuqanchikpa (our(incl))
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
achikyayninchik
|
achikyayninchikkuna
|
| accusative
|
achikyayninchikta
|
achikyayninchikkunata
|
| dative
|
achikyayninchikman
|
achikyayninchikkunaman
|
| genitive
|
achikyayninchikpa
|
achikyayninchikkunap
|
| locative
|
achikyayninchikpi
|
achikyayninchikkunapi
|
| terminative
|
achikyayninchikkama
|
achikyayninchikkunakama
|
| ablative
|
achikyayninchikmanta
|
achikyayninchikkunamanta
|
| instrumental
|
achikyayninchikwan
|
achikyayninchikkunawan
|
| comitative
|
achikyayninchiknintin
|
achikyayninchikkunantin
|
| abessive
|
achikyayninchikninnaq
|
achikyayninchikkunannaq
|
| comparative
|
achikyayninchikhina
|
achikyayninchikkunahina
|
| causative
|
achikyayninchikrayku
|
achikyayninchikkunarayku
|
| benefactive
|
achikyayninchikpaq
|
achikyayninchikkunapaq
|
| associative
|
achikyayninchikpura
|
achikyayninchikkunapura
|
| distributive
|
achikyayninchikninka
|
achikyayninchikkunanka
|
| exclusive
|
achikyayninchiklla
|
achikyayninchikkunalla
|
ñuqaykup - first-person exclusive plural
| ñuqaykup (our(excl))
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
achikyayniyku
|
achikyayniykukuna
|
| accusative
|
achikyayniykuta
|
achikyayniykukunata
|
| dative
|
achikyayniykuman
|
achikyayniykukunaman
|
| genitive
|
achikyayniykupa
|
achikyayniykukunap
|
| locative
|
achikyayniykupi
|
achikyayniykukunapi
|
| terminative
|
achikyayniykukama
|
achikyayniykukunakama
|
| ablative
|
achikyayniykumanta
|
achikyayniykukunamanta
|
| instrumental
|
achikyayniykuwan
|
achikyayniykukunawan
|
| comitative
|
achikyayniykuntin
|
achikyayniykukunantin
|
| abessive
|
achikyayniykunnaq
|
achikyayniykukunannaq
|
| comparative
|
achikyayniykuhina
|
achikyayniykukunahina
|
| causative
|
achikyayniykurayku
|
achikyayniykukunarayku
|
| benefactive
|
achikyayniykupaq
|
achikyayniykukunapaq
|
| associative
|
achikyayniykupura
|
achikyayniykukunapura
|
| distributive
|
achikyayniykunka
|
achikyayniykukunanka
|
| exclusive
|
achikyayniykulla
|
achikyayniykukunalla
|
qamkunap - second-person plural
| qamkunap (your(pl))
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
achikyayniykichik
|
achikyayniykichikkuna
|
| accusative
|
achikyayniykichikta
|
achikyayniykichikkunata
|
| dative
|
achikyayniykichikman
|
achikyayniykichikkunaman
|
| genitive
|
achikyayniykichikpa
|
achikyayniykichikkunap
|
| locative
|
achikyayniykichikpi
|
achikyayniykichikkunapi
|
| terminative
|
achikyayniykichikkama
|
achikyayniykichikkunakama
|
| ablative
|
achikyayniykichikmanta
|
achikyayniykichikkunamanta
|
| instrumental
|
achikyayniykichikwan
|
achikyayniykichikkunawan
|
| comitative
|
achikyayniykichiknintin
|
achikyayniykichikkunantin
|
| abessive
|
achikyayniykichikninnaq
|
achikyayniykichikkunannaq
|
| comparative
|
achikyayniykichikhina
|
achikyayniykichikkunahina
|
| causative
|
achikyayniykichikrayku
|
achikyayniykichikkunarayku
|
| benefactive
|
achikyayniykichikpaq
|
achikyayniykichikkunapaq
|
| associative
|
achikyayniykichikpura
|
achikyayniykichikkunapura
|
| distributive
|
achikyayniykichikninka
|
achikyayniykichikkunanka
|
| exclusive
|
achikyayniykichiklla
|
achikyayniykichikkunalla
|
paykunap - third-person plural
| paykunap (their)
|
singular
|
plural
|
| nominative
|
achikyayninku
|
achikyayninkukuna
|
| accusative
|
achikyayninkuta
|
achikyayninkukunata
|
| dative
|
achikyayninkuman
|
achikyayninkukunaman
|
| genitive
|
achikyayninkupa
|
achikyayninkukunap
|
| locative
|
achikyayninkupi
|
achikyayninkukunapi
|
| terminative
|
achikyayninkukama
|
achikyayninkukunakama
|
| ablative
|
achikyayninkumanta
|
achikyayninkukunamanta
|
| instrumental
|
achikyayninkuwan
|
achikyayninkukunawan
|
| comitative
|
achikyayninkuntin
|
achikyayninkukunantin
|
| abessive
|
achikyayninkunnaq
|
achikyayninkukunannaq
|
| comparative
|
achikyayninkuhina
|
achikyayninkukunahina
|
| causative
|
achikyayninkurayku
|
achikyayninkukunarayku
|
| benefactive
|
achikyayninkupaq
|
achikyayninkukunapaq
|
| associative
|
achikyayninkupura
|
achikyayninkukunapura
|
| distributive
|
achikyayninkunka
|
achikyayninkukunanka
|
| exclusive
|
achikyayninkulla
|
achikyayninkukunalla
|
|