achikyay

Quechua

Alternative forms

Etymology

From Proto-Quechuan *ačikya- + -y. Not possible through surface analysis *achik +‎ -ya.

Pronunciation

Verb

achikyay

  1. (intransitive) to illuminate
  2. (intransitive) to dawn
  3. (intransitive) to sparkle

Conjugation

Conjugation of achikyay
infinitive achikyay
agentive achikyaq
present participle achikyaspa
past participle achikyasqa
future participle achikyana
singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person
inclusive
1st person
exclusive
2nd person 3rd person
indicative ñuqa qam pay ñuqanchik ñuqayku qamkuna paykuna
present achikyani achikyanki achikyan achikyanchik achikyayku
achikyaniku1
achikyankichik achikyanku
past
(experienced)
achikyarqani achikyarqanki achikyarqan achikyarqanchik achikyarqayku
achikyarqaniku
achikyarqankichik achikyarqanku
past
(reported)
achikyasqani achikyasqanki achikyasqan achikyasqanchik achikyasqayku
achikyasqaniku
achikyasqankichik achikyasqanku
future achikyasaq achikyanki achikyanqa achikyasunchik achikyasaqku achikyankichik achikyanqaku
imperative qam pay ñuqanchik qamkuna paykuna
affirmative achikyay achikyachun achikyasun2
achikyasunchik
achikyaychik achikyachunku
negative ama
achikyaychu
ama
achikyachunchu
ama achikyasunchu
ama achikyasunchikchu
ama
achikyaychikchu
ama
achikyachunkuchu

1 The conjugation -niku is only for the Ayacucho-Chanca variety.
2 The form -sun refers to "you and I together", while the form -sunchik refers to "you and I and other people".

Noun

achikyay

  1. dawn, light
    Ñan purikuq runaqa sansapa achikyayninta rikuspa tuta, chay wasiman chayasqa.
    The traveller, seeing the light of the ember, arrived at the home.

Declension

Declension of achikyay
singular plural
nominative achikyay achikyaykuna
accusative achikyayta achikyaykunata
dative achikyayman achikyaykunaman
genitive achikyaypa achikyaykunap
locative achikyaypi achikyaykunapi
terminative achikyaykama achikyaykunakama
ablative achikyaymanta achikyaykunamanta
instrumental achikyaywan achikyaykunawan
comitative achikyaynintin achikyaykunantin
abessive achikyayninnaq achikyaykunannaq
comparative achikyayhina achikyaykunahina
causative achikyayrayku achikyaykunarayku
benefactive achikyaypaq achikyaykunapaq
associative achikyaypura achikyaykunapura
distributive achikyayninka achikyaykunanka
exclusive achikyaylla achikyaykunalla
Possessive forms of achikyay
ñuqap - first-person singular
ñuqap (my) singular plural
nominative achikyayniy achikyayniykuna
accusative achikyayniyta achikyayniykunata
dative achikyayniyman achikyayniykunaman
genitive achikyayniypa achikyayniykunap
locative achikyayniypi achikyayniykunapi
terminative achikyayniykama achikyayniykunakama
ablative achikyayniymanta achikyayniykunamanta
instrumental achikyayniywan achikyayniykunawan
comitative achikyayniynintin achikyayniykunantin
abessive achikyayniyninnaq achikyayniykunannaq
comparative achikyayniyhina achikyayniykunahina
causative achikyayniyrayku achikyayniykunarayku
benefactive achikyayniypaq achikyayniykunapaq
associative achikyayniypura achikyayniykunapura
distributive achikyayniyninka achikyayniykunanka
exclusive achikyayniylla achikyayniykunalla
qampa - second-person singular
qampa (your) singular plural
nominative achikyayniyki achikyayniykikuna
accusative achikyayniykita achikyayniykikunata
dative achikyayniykiman achikyayniykikunaman
genitive achikyayniykipa achikyayniykikunap
locative achikyayniykipi achikyayniykikunapi
terminative achikyayniykikama achikyayniykikunakama
ablative achikyayniykimanta achikyayniykikunamanta
instrumental achikyayniykiwan achikyayniykikunawan
comitative achikyayniykintin achikyayniykikunantin
abessive achikyayniykinnaq achikyayniykikunannaq
comparative achikyayniykihina achikyayniykikunahina
causative achikyayniykirayku achikyayniykikunarayku
benefactive achikyayniykipaq achikyayniykikunapaq
associative achikyayniykipura achikyayniykikunapura
distributive achikyayniykinka achikyayniykikunanka
exclusive achikyayniykilla achikyayniykikunalla
paypa - third-person singular
paypa (his/her/its) singular plural
nominative achikyaynin achikyayninkuna
accusative achikyayninta achikyayninkunata
dative achikyayninman achikyayninkunaman
genitive achikyayninpa achikyayninkunap
locative achikyayninpi achikyayninkunapi
terminative achikyayninkama achikyayninkunakama
ablative achikyayninmanta achikyayninkunamanta
instrumental achikyayninwan achikyayninkunawan
comitative achikyayninintin achikyayninkunantin
abessive achikyayninninnaq achikyayninkunannaq
comparative achikyayninhina achikyayninkunahina
causative achikyayninrayku achikyayninkunarayku
benefactive achikyayninpaq achikyayninkunapaq
associative achikyayninpura achikyayninkunapura
distributive achikyaynininka achikyayninkunanka
exclusive achikyayninlla achikyayninkunalla
ñuqanchikpa - first-person inclusive plural
ñuqanchikpa (our(incl)) singular plural
nominative achikyayninchik achikyayninchikkuna
accusative achikyayninchikta achikyayninchikkunata
dative achikyayninchikman achikyayninchikkunaman
genitive achikyayninchikpa achikyayninchikkunap
locative achikyayninchikpi achikyayninchikkunapi
terminative achikyayninchikkama achikyayninchikkunakama
ablative achikyayninchikmanta achikyayninchikkunamanta
instrumental achikyayninchikwan achikyayninchikkunawan
comitative achikyayninchiknintin achikyayninchikkunantin
abessive achikyayninchikninnaq achikyayninchikkunannaq
comparative achikyayninchikhina achikyayninchikkunahina
causative achikyayninchikrayku achikyayninchikkunarayku
benefactive achikyayninchikpaq achikyayninchikkunapaq
associative achikyayninchikpura achikyayninchikkunapura
distributive achikyayninchikninka achikyayninchikkunanka
exclusive achikyayninchiklla achikyayninchikkunalla
ñuqaykup - first-person exclusive plural
ñuqaykup (our(excl)) singular plural
nominative achikyayniyku achikyayniykukuna
accusative achikyayniykuta achikyayniykukunata
dative achikyayniykuman achikyayniykukunaman
genitive achikyayniykupa achikyayniykukunap
locative achikyayniykupi achikyayniykukunapi
terminative achikyayniykukama achikyayniykukunakama
ablative achikyayniykumanta achikyayniykukunamanta
instrumental achikyayniykuwan achikyayniykukunawan
comitative achikyayniykuntin achikyayniykukunantin
abessive achikyayniykunnaq achikyayniykukunannaq
comparative achikyayniykuhina achikyayniykukunahina
causative achikyayniykurayku achikyayniykukunarayku
benefactive achikyayniykupaq achikyayniykukunapaq
associative achikyayniykupura achikyayniykukunapura
distributive achikyayniykunka achikyayniykukunanka
exclusive achikyayniykulla achikyayniykukunalla
qamkunap - second-person plural
qamkunap (your(pl)) singular plural
nominative achikyayniykichik achikyayniykichikkuna
accusative achikyayniykichikta achikyayniykichikkunata
dative achikyayniykichikman achikyayniykichikkunaman
genitive achikyayniykichikpa achikyayniykichikkunap
locative achikyayniykichikpi achikyayniykichikkunapi
terminative achikyayniykichikkama achikyayniykichikkunakama
ablative achikyayniykichikmanta achikyayniykichikkunamanta
instrumental achikyayniykichikwan achikyayniykichikkunawan
comitative achikyayniykichiknintin achikyayniykichikkunantin
abessive achikyayniykichikninnaq achikyayniykichikkunannaq
comparative achikyayniykichikhina achikyayniykichikkunahina
causative achikyayniykichikrayku achikyayniykichikkunarayku
benefactive achikyayniykichikpaq achikyayniykichikkunapaq
associative achikyayniykichikpura achikyayniykichikkunapura
distributive achikyayniykichikninka achikyayniykichikkunanka
exclusive achikyayniykichiklla achikyayniykichikkunalla
paykunap - third-person plural
paykunap (their) singular plural
nominative achikyayninku achikyayninkukuna
accusative achikyayninkuta achikyayninkukunata
dative achikyayninkuman achikyayninkukunaman
genitive achikyayninkupa achikyayninkukunap
locative achikyayninkupi achikyayninkukunapi
terminative achikyayninkukama achikyayninkukunakama
ablative achikyayninkumanta achikyayninkukunamanta
instrumental achikyayninkuwan achikyayninkukunawan
comitative achikyayninkuntin achikyayninkukunantin
abessive achikyayninkunnaq achikyayninkukunannaq
comparative achikyayninkuhina achikyayninkukunahina
causative achikyayninkurayku achikyayninkukunarayku
benefactive achikyayninkupaq achikyayninkukunapaq
associative achikyayninkupura achikyayninkukunapura
distributive achikyayninkunka achikyayninkukunanka
exclusive achikyayninkulla achikyayninkukunalla