آری
Ottoman Turkish
Etymology 1
Inherited from Proto-Turkic *ārï (“wasp, bee”); cognate with Azerbaijani arı, Chuvash тӗкӗлтура (tĕk̬ĕlt̬ura), Kazakh ара (ara), Kyrgyz аары (aarı), Turkmen ary, Tuvan ары (arı), Uyghur ھەرە (here), Uzbek ari and Yakut ыҥырыа (ıñırıa).
Noun
آری • (arı) (definite accusative آریی (arıyı), plural آریلر (arılar))
- bee, any flying insect of the family Apidae known for collecting pollen and producing wax and honey
- Near-synonym: زنبور (zenbur)
Derived terms
- آری بكی (arı beği, “queen bee”)
- آری دیكنی (arı dikeni, “stinger”)
- آری سوریسی (arı sürüsü, “swarm of bees”)
- آری قوشی (arı kuşu, “bee-eater”)
- آری قوغانی (arı koğanı, “beehive”)
- آریلق (arılık, “beehive”)
- اشك آریسی (eşek arısı, “hornet”)
- اوغل آریسی (oğul arısı, “white honey”)
- بر آوج آری كبی اولمق (bir avuc arı gibi olmak, “to become furious”, literally “to become like a handful of bees”)
- یابان آریسی (yaban arısı, “wasp”)
Descendants
- Turkish: arı
- → Armenian: առը (aṙə)
Further reading
- Barbier de Meynard, Charles (1881) “آری”, in Dictionnaire turc-français, volume I, Paris: E. Leroux, page 41
- Çağbayır, Yaşar (2007) “arı2”, in Ötüken Türkçe Sözlük (in Turkish), volume 1, Istanbul: Ötüken Neşriyat, page 285
- Hindoglu, Artin (1838) “آری”, in Hazine-i lûgat ou dictionnaire abrégé turc-français[1], Vienna: F. Beck, page 25a
- Kélékian, Diran (1911) “آری”, in Dictionnaire turc-français[2] (in French), Constantinople: Mihran, page 15
- Meninski, Franciszek à Mesgnien (1687) “Apis”, in Complementum thesauri linguarum orientalium, seu onomasticum latino-turcico-arabico-persicum, simul idem index verborum lexici turcico-arabico-persici, quod latinâ, germanicâ, aliarumque linguarum adjectâ nomenclatione nuper in lucem editum[3], Vienna, column 70
- Meninski, Franciszek à Mesgnien (1680) “آری”, in Thesaurus linguarum orientalium, Turcicae, Arabicae, Persicae, praecipuas earum opes à Turcis peculiariter usurpatas continens, nimirum Lexicon Turkico-Arabico-Persicum[4], Vienna, column 151
- Nişanyan, Sevan (2002–) “arı1”, in Nişanyan Sözlük
- Redhouse, James W. (1890) “آری”, in A Turkish and English Lexicon[5], Constantinople: A. H. Boyajian, page 75
Etymology 2
Inherited from Proto-Turkic *arïɣ (“clean, pure”), from *arï- (“clean, pure, to be clean; to clean, purify”) + *-ïg. Cognate with Azerbaijani arı, Kazakh ару (aru), Kyrgyz аруу (aruu), Southern Altai ару (aru), Tuvan арыг (arıg), Uzbek ori' and Yakut ыраас (ıraas).
Adjective
آری • (arı)
- clean, pure, pristine, immaculate, spotless, unsullied, free of flaws, blemishes, or imperfections
Related terms
- آریمق (arımak, “to become clean or pure”)
Descendants
- Turkish: arı
Further reading
- Barbier de Meynard, Charles (1881) “آری”, in Dictionnaire turc-français, volume I, Paris: E. Leroux, page 41
- Çağbayır, Yaşar (2007) “arı1”, in Ötüken Türkçe Sözlük (in Turkish), volume 1, Istanbul: Ötüken Neşriyat, page 285
- Hindoglu, Artin (1838) “آری”, in Hazine-i lûgat ou dictionnaire abrégé turc-français[6], Vienna: F. Beck, page 25a
- Kélékian, Diran (1911) “آری”, in Dictionnaire turc-français[7] (in French), Constantinople: Mihran, page 15
- Meninski, Franciszek à Mesgnien (1687) “Purus”, in Complementum thesauri linguarum orientalium, seu onomasticum latino-turcico-arabico-persicum, simul idem index verborum lexici turcico-arabico-persici, quod latinâ, germanicâ, aliarumque linguarum adjectâ nomenclatione nuper in lucem editum[8], Vienna, column 1410
- Meninski, Franciszek à Mesgnien (1680) “آری”, in Thesaurus linguarum orientalium, Turcicae, Arabicae, Persicae, praecipuas earum opes à Turcis peculiariter usurpatas continens, nimirum Lexicon Turkico-Arabico-Persicum[9], Vienna, column 152
- Nişanyan, Sevan (2002–) “arı2”, in Nişanyan Sözlük
- Redhouse, James W. (1890) “آری”, in A Turkish and English Lexicon[10], Constantinople: A. H. Boyajian, page 75
Persian
Etymology
Possibly inherited from Middle Persian [script needed] (ʾywl /ēwar/, “certainly, assuredly”), from Old Persian [script needed] (adi-var, “in truth, indeed”).[1]
Pronunciation
- (Classical Persian) IPA(key): /ˈaː.ɾeː/
- (Dari, formal) IPA(key): [ɑ́ː.ɾeː]
- (Iran, formal) IPA(key): [ɒ́ː.ɹiː]
- (Tajik, formal) IPA(key): [ɔ́.ɾe]
| Readings | |
|---|---|
| Classical reading? | ārē |
| Dari reading? | ārē |
| Iranian reading? | âri |
| Tajik reading? | ore |
Audio (Iran): (file)
Adverb
آری • (ārē / âri) (Tajik spelling оре)
Descendants
- Urdu: آرے (āre)