मृत्यु
Hindi
Etymology
Learned borrowing from Sanskrit मृत्यु (mṛtyu).
Pronunciation
- (Delhi) IPA(key): /mɾɪt̪.juː/
Noun
मृत्यु • (mŕtyu) f (Urdu spelling مَرتِیُو)
- death
- Synonym: मौत (maut)
- यह रोगी मृत्यु के द्वार पर है।
- yah rogī mŕtyu ke dvār par hai.
- This patient is on the verge of death.
- जीवन और मृत्यु का प्रश्न है।
- jīvan aur mŕtyu kā praśna hai.
- It is a question of life and death.
- personification of Yama, the God of death
Declension
| singular | plural | |
|---|---|---|
| direct | मृत्यु mŕtyu |
मृत्युएँ mŕtyuẽ |
| oblique | मृत्यु mŕtyu |
मृत्युओं mŕtyuõ |
| vocative | मृत्यु mŕtyu |
मृत्युओ mŕtyuo |
Derived terms
- इच्छामृत्यु (icchāmŕtyu)
- मृत्युदंड (mŕtyudaṇḍ)
Further reading
- Bahri, Hardev (1989) “मृत्यु”, in Siksarthi Hindi-Angrejhi Sabdakosa [Learners' Hindi-English Dictionary], Delhi: Rajpal & Sons.
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- মৃত্যু (Assamese script)
- ᬫᬺᬢ᭄ᬬᬸ (Balinese script)
- মৃত্যু (Bengali script)
- 𑰦𑰴𑰝𑰿𑰧𑰲 (Bhaiksuki script)
- 𑀫𑀾𑀢𑁆𑀬𑀼 (Brahmi script)
- မၖတျု (Burmese script)
- મૃત્યુ (Gujarati script)
- ਮ੍ਰਤ੍ਯੁ (Gurmukhi script)
- 𑌮𑍃𑌤𑍍𑌯𑍁 (Grantha script)
- ꦩꦽꦠꦾꦸ (Javanese script)
- 𑂧𑃂𑂞𑂹𑂨𑂳 (Kaithi script)
- ಮೃತ್ಯು (Kannada script)
- ម្ឫត្យុ (Khmer script)
- ມ຺ຣິຕ຺ຍຸ (Lao script)
- മൃത്യു (Malayalam script)
- ᠮᡵᡳᢠᠶᡠ (Manchu script)
- 𑘦𑘵𑘝𑘿𑘧𑘳 (Modi script)
- ᠮᠷᠢᢐᠶ᠋ᠤ (Mongolian script)
- 𑧆𑧖𑦽𑧠𑧇𑧔 (Nandinagari script)
- 𑐩𑐺𑐟𑑂𑐫𑐸 (Newa script)
- ମୃତ୍ଯୁ (Odia script)
- ꢪꢺꢡ꣄ꢫꢸ (Saurashtra script)
- 𑆩𑆸𑆠𑇀𑆪𑆶 (Sharada script)
- 𑖦𑖴𑖝𑖿𑖧𑖲 (Siddham script)
- මෘත්යු (Sinhalese script)
- 𑩴𑩙𑩫 𑪙𑩻𑩒 (Soyombo script)
- 𑚢𑚙𑚶𑚣𑚰 (Takri script)
- ம்ரித்யு (Tamil script)
- మృత్యు (Telugu script)
- มฺฤตฺยุ (Thai script)
- མྲྀ་ཏྱུ (Tibetan script)
- 𑒧𑒵𑒞𑓂𑒨𑒳 (Tirhuta script)
- 𑨢𑨼𑨉𑨙𑩇𑨪𑨃 (Zanabazar Square script)
Etymology
From Proto-Indo-Iranian *mr̥tyúš (“death”), from Proto-Indo-European *mer- (“to die”). Cognate with Avestan 𐬨𐬆𐬭𐬆𐬚𐬌𐬌𐬎 (mərəθiiu), Old Persian 𐎶𐎼𐏁𐎡𐎹 (m-r-š-i-y /məršiyu/), Lithuanian mirtis, Latin mors.
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /mr̩t.jú/
- (Classical Sanskrit) IPA(key): /mr̩t̪.ju/
Noun
मृत्यु • (mṛtyú) stem, m or f
- death, dying
- c. 1500 BCE – 1000 BCE, Ṛgveda 7.59.12:
- त्र्य॑म्बकं यजामहे सु॒गन्धिं॑ पुष्टि॒वर्ध॑नम् ।
उ॒र्वा॒रु॒कम् इ॑व॒ बन्ध॑नान् मृ॒त्योर् मु॑क्षीय॒ मामृता॑त् ॥- tryàmbakaṃ yajāmahe sugándhiṃ puṣṭivárdhanam.
urvārukám iva bándhanān mṛtyór mukṣīya mā́mṛ́tāt.
- 1896 translation by Ralph T. H. Griffith
- Tryambaka we worship, sweet augmenter of prosperity.
As from its stem the cucumber, so may I be released from death, not reft of immortality.
- Tryambaka we worship, sweet augmenter of prosperity.
- tryàmbakaṃ yajāmahe sugándhiṃ puṣṭivárdhanam.
- त्र्य॑म्बकं यजामहे सु॒गन्धिं॑ पुष्टि॒वर्ध॑नम् ।
- death personified, the god of death, identified with Yama
- (astrology) name of the 8th house
- (astrology) name of the 17th yoga
Declension
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | मृत्युः (mṛtyúḥ) | मृत्यू (mṛtyū́) | मृत्यवः (mṛtyávaḥ) |
| accusative | मृत्युम् (mṛtyúm) | मृत्यू (mṛtyū́) | मृत्यून् (mṛtyū́n) |
| instrumental | मृत्युना (mṛtyúnā) मृत्य्वा¹ (mṛtyvā́¹) |
मृत्युभ्याम् (mṛtyúbhyām) | मृत्युभिः (mṛtyúbhiḥ) |
| dative | मृत्यवे (mṛtyáve) | मृत्युभ्याम् (mṛtyúbhyām) | मृत्युभ्यः (mṛtyúbhyaḥ) |
| ablative | मृत्योः (mṛtyóḥ) | मृत्युभ्याम् (mṛtyúbhyām) | मृत्युभ्यः (mṛtyúbhyaḥ) |
| genitive | मृत्योः (mṛtyóḥ) | मृत्य्वोः (mṛtyvóḥ) | मृत्यूनाम् (mṛtyūnā́m) |
| locative | मृत्यौ (mṛtyaú) | मृत्य्वोः (mṛtyvóḥ) | मृत्युषु (mṛtyúṣu) |
| vocative | मृत्यो (mṛ́tyo) | मृत्यू (mṛ́tyū) | मृत्यवः (mṛ́tyavaḥ) |
- ¹Vedic
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | मृत्युः (mṛtyúḥ) | मृत्यू (mṛtyū́) | मृत्यवः (mṛtyávaḥ) |
| accusative | मृत्युम् (mṛtyúm) | मृत्यू (mṛtyū́) | मृत्यूः (mṛtyū́ḥ) |
| instrumental | मृत्य्वा (mṛtyvā́) | मृत्युभ्याम् (mṛtyúbhyām) | मृत्युभिः (mṛtyúbhiḥ) |
| dative | मृत्यवे (mṛtyáve) मृत्य्वै¹ (mṛtyvaí¹) |
मृत्युभ्याम् (mṛtyúbhyām) | मृत्युभ्यः (mṛtyúbhyaḥ) |
| ablative | मृत्योः (mṛtyóḥ) मृत्य्वाः¹ (mṛtyvā́ḥ¹) मृत्य्वै² (mṛtyvaí²) |
मृत्युभ्याम् (mṛtyúbhyām) | मृत्युभ्यः (mṛtyúbhyaḥ) |
| genitive | मृत्योः (mṛtyóḥ) मृत्य्वाः¹ (mṛtyvā́ḥ¹) मृत्य्वै² (mṛtyvaí²) |
मृत्य्वोः (mṛtyvóḥ) | मृत्यूनाम् (mṛtyūnā́m) |
| locative | मृत्यौ (mṛtyaú) मृत्य्वाम्¹ (mṛtyvā́m¹) |
मृत्य्वोः (mṛtyvóḥ) | मृत्युषु (mṛtyúṣu) |
| vocative | मृत्यो (mṛ́tyo) | मृत्यू (mṛ́tyū) | मृत्यवः (mṛ́tyavaḥ) |
- ¹Later Sanskrit
- ²Brāhmaṇas
Descendants
Borrowed terms
- → Assamese: মৃত্যু (mriittu)
- → Bengali: মৃত্যু (mrittu)
- → Gujarati: મૃત્યુ (mŕtyu)
- → Hindustani:
- → Kannada: ಮೃತ್ಯು (mṛtyu)
- → Khmer: ម្រឹត្យ (mrɨtyɔɔ)
- → Javanese: mreti (kawi class)
- → Malayalam: മൃത്യു (mr̥tyu)
- → Odia: ମୃତ୍ୟୁ (mrutyu)
- → Old Marathi: mṛtyu
- Devanagari script: मृत्यु
- Modi script: 𑘦𑘵𑘝𑘿𑘧𑘳
- → Marathi:
- Devanagari script: मृत्यू (mrutyū)
- Modi script: 𑘦𑘵𑘝𑘿𑘧𑘳 (mrutyu)
- → Tamil: மிருத்தியு (miruttiyu)
- ⇒ Telugu: మృత్యువు (mr̥tyuvu)
- → Thai: มฤตยู (má-rʉ́t-dtà-yuu)
References
- Monier Williams (1899) “मृत्यु”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 0827.