กว่า

From Proto-Tai *kwaːᴮ (“cross over”).^[1]

Ultimately from Middle Chinese 過 (MC kwa|kwaH, “to surpass, to exceed; than”).

Cognate with Lao ກວ່າ (kuā, “than, more than”), Shan ၵႂႃႇ (kwàa, “to go”), Zhuang gvaq (“to cross”), Vietnamese quá (“to exceed; very, excessive”).

กว่า • (gwàa)

1. (archaic) away; off.

   Synonym: ไป (bpai)

   • 1292, แผนกตรวจรักษาของโบราณ, “หลักที่ ๑ (จารึกพ่อขุนรามคำแหง)”, in ประชุมจารึกสยาม ภาคที่ ๑, พระนคร: โรงพิมพ์พระจันทร์, published 1934, pages 8–9:

     ผู้ใด...หายเหย้าเรือน...ไว้แก่ลูกมันสิ้น

     pûu-dai ... hǎai gwàa yâo-rʉʉan ... wái gɛ̀ɛ lûuk man sîn

     Whoever...passed away [shall have his] household...devolve upon his children in its entirety.

2. more; in a superior or inferior extent; to a superior or inferior degree.
   • 1950, สุมนชาติ สวัสดิกุล, หม่อมราชวงศ์, “เรื่อง "เงินตราสยาม"”, in บันทึกรับสั่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ประทานหม่อมราชวงศ์สุมนชาติ สวัสดิกุล, พระนคร: โรงพิมพ์รุ่งนคร, page 9:

     เหรียญตราโบราณที่ดงศรีมหาโพธิ...ขนาดเท่าเงินบาท แต่บาง

     rǐian dtraa boo-raan tîi dong sǐi má-hǎa pôot ... kà-nàat tâo ngən bàat · dtɛ̀ɛ baang gwàa

     The ancient currency coins at Si Maha Phot Jungle...were equal in size to the baht coins but thinner.

กว่า • (gwàa)

1. than.

   Synonym: เกิน (gəən)

   • 1940, กระทรวงมหาดไทย, “ปัจฉิมภาค เปรียบเทียบการปกครองอินโดจีนฝรั่งเศสกับไทย”, in การปกครองแคว้นลาวและเขมรของฝรั่งเศส, พระนคร: โรงพิมพ์กรมรถไฟ, page 67:

     ในอินโดจีน ชาวอินโดจีนไม่มีสิทธิครองตำแหน่งสูงไปเสมียน

     nai in-doo-jiin · chaao in-doo-jiin mâi mii sìt-tí krɔɔng dtam-nɛ̀ng sǔung bpai gwàa sà-mǐian

     In Indochina, the Indochinese people have no right to hold higher positions than clerks.

   • 1991 March 1, “ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช ๒๕๓๔”, in ราชกิจจานุเบกษา, volume 108, number 40, page 3:

     สภานิติบัญญัติแห่งชาติประกอบด้วยสมาชิกจำนวนไม่น้อยสองร้อยคน...

     sà-paa-ní-dtì-ban-yàt hɛ̀ng-châat bprà-gɔ̀ɔp dûai sà-maa-chík jam-nuuan mâi nɔ́ɔi gwàa sɔ̌ɔng rɔ́ɔi kon ...

     The National Legislative Assembly consists of Members numbering not less than two hundred...

2. more than; over; beyond.

   Synonym: เกิน (gəən)

   • 1944, ดำรงราชานุภาพ, สมเด็ดพระเจ้าบรมวงส์เทอ กรมพระยา, “นิทานที่ ๒ เรื่อง พระครูวัดฉลอง”, in นิทานโบรานคดี, พระนคร: กรมสิลปากร, page 10:

     รวมคนได้ร้อยคน

     ruuam kon dâai gwàa rɔ́ɔi kon

     could gather over a hundred people

3. until; up to; by.

   Synonyms: จน (jon), ตราบ (dtràap), กระทั่ง, ถึง (tʉ̌ng), คุง (kung), ยัน (yan), ลุ (lú)

   • 1895, “พระธรรมนูญศาลหัวเมือง ร.ศ. ๑๑๔”, in ประกาศพระราชบัญญัติและพระราชกำหนดต่าง ๆ รัชกาลที่ ๕ เล่ม ๑, กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์บำรุงนุกูลกิจ, page 74:

     ผู้บัญชาการเมืองฤๅอธิบดีผู้พิพากษา...จะจัดให้ผู้ใดทำการแทน...ผู้เปนตำแหน่งจะกลับมา...

     pûu-ban-chaa-gaan mʉʉang rʉʉ à-típ-bɔɔ-dii pûu-pí-pâak-sǎa ... jà jàt hâi pûu-dai tam gaan tɛɛn ... gwàa pûu bpen dtam-nɛ̀ng jà glàp maa ...

     the commander of the town or the chief judge...may arrange for anyone to carry the business out instead...until the person holding the position shall return to...

กว่า • (gwàa)

1. a bit over; an additional amount or degree that is uncertain or unspecified.

   ร้อยบาท

   rɔ́ɔi gwàa bàat

   a hundred baht and change

   สามสิบ

   sǎam-sìp gwàa

   thirty something; thirty-odd