ucho

Perhaps ultimately from Sanskrit अवश्या (avaśyā, “dew”)

ucho m

1. dew

Inherited from Old Czech ucho, from Proto-Slavic *uxo.

• IPA^(key): [ˈuxo]

• Audio:

  (file)

ucho n

1. ear (of a human, animal, puppet, humanoid robot, etc.)

   V uších se jí třpytily briliantové náušnice. ― Brilliant earrings glittered at her ears.

   být jedno ucho. ― to be all ears.

• The irregular plural forms originated as the dual in Old Czech, while the regular plural forms below were the Old Czech plural. But the plurals are now simply split by meaning, no matter how many objects are being talked about.

ucho n

1. anything resembling an ear:
   1. handle (of a pot, jug, garbage can, shopping bag, trophy, etc.)
   2. eye (of a needle)
   3. ear flap (on a hat)
   4. (glassblowing) protrusion at the edge of a plate of glass
   5. used in folk names of various plants, e.g.:

      babí ucho ― greater plaintain (Plantago major) (literally, “granny's ear”)

      volské ucho ― greater plaintain (Plantago major) (literally, “ox's ear”)

      babské ucho ― common sage (Salvia officinalis) (literally, “granny's ear”)

      lví ucho ― Leonotis nepetifolia (literally, “lion's ear”)

      sloní ucho ― Haemanthus albiflos (literally, “elephant's ear”)

      mořské ucho ― Haliotis tuberculata (literally, “sea ear”)

2. (military slang) new recruit, rookie, green recruit
3. (derogatory) oaf (clumsy person)

• “ucho”, in Příruční slovník jazyka českého (in Czech), 1935–1957
• “ucho”, in Slovník spisovného jazyka českého (in Czech), 1960–1971, 1989
• “ucho”, in Internetová jazyková příručka (in Czech), 2008–2025

Probably onomatopoeic.

• IPA^(key): /ˈu.t͡ʃu/

ucho

1. kiss

   Synonym: bêzo

   Já vêm co unga ucho

   He came offering a kiss

   Atúto qui boniteza, ja dâ unga ucho pa su mai

   Atúto is so sweet, he kissed his mother

   (literally, “Atúto is so sweet, he gave a kiss to his mother”)

• Appears to be more common than bêzo.

• https://www.macaneselibrary.org/pub/english/uipatua.htm#u
• Batalha, Graciete Nogueira (1988) “ucho”, in Glossário do dialecto macaense: notas linguísticas, etnográficas e folclóricas [Glossary of the Macanese dialect: linguistic, ethnographic and folkloric notes], Macau: Instituto Cultural de Macau, page 552
• https://belamaquista.wordpress.com/2016/06/17/ucho/

Inherited from Proto-Slavic *uxo.

• IPA^(key): (13^th CE) /ˈuxo/
• IPA^(key): (15^th CE) /ˈuxo/

ucho n

1. (anatomy) ear (organ of hearing)

• Czech: ucho

• Jan Gebauer (1903–1916) “ucho”, in Slovník staročeský (in Czech), Prague: Česká grafická společnost "unie", Česká akademie císaře Františka Josefa pro vědy, slovesnost a umění

Inherited from Proto-Slavic *uxo. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /uxɔ/
• IPA^(key): (15^th CE) /uxɔ/

ucho n (related adjective uszny)

1. (anatomy, attested in Lesser Poland) ear (organ of hearing)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 17, 48:

     Lud, iegosz iesm ne znal, sluszil my, w slusze vcha (in auditu auris) posluszal me

     [Lud, jegoż jesm nie znał, służył mi, w słusze ucha (in auditu auris) posłuszał mie]

2. (figuratively, attested in Greater Poland) ear (ability to hear)
   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎^[2], Greater Poland, page 118 arg. 8:

     Bo nygeden stwyrdzon bywa, yen nye slucha duchownyma vszyma, czo by myal naszlyadowacz

     [Bo nijeden stwirdzon bywa, jen nie słucha duchownyma uszyma, co by miał naśladować]

3. (attested in Greater Poland) handle (grip of a basket, kettle etc.)
   • 1908 [c. 1500], Bolesław Erzepki, editor, Przyczynki do średniowiecznego słownictwa polskiego. I. Glosy polskie wpisane do łacińsko-niemieckiego słownika drukowanego w roku 1490‎^[3], Lubiń, page 113:

     Ansa vcho albo rąkoyescz

     [Ansa ucho albo rękojeść]

   • XV p. post., Wokabularz petersburski IV, esarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu, sygn. Lat.F.ch.I.401, page 11:

     Duas ansas vszy

     [Duas ansas uszy]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 10v:

     Ansa eyn handhab an eynem krug oder kandel vcho albo rąkoyescz

     [Ansa eyn handhab an eynem krug oder kandel ucho albo rękojeść]

• Polish: ucho
• Silesian: ucho

• Boryś, Wiesław (2005) “ucho”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “ucho”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “ucho”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “ucho”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Proto-Slavic *uxo. First attested in 1473.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /uxɔ/
• IPA^(key): (15^th CE) /uxɔ/

ucho n

1. (anatomy) ear (organ of hearing)
2. (by extension) any object resembling an ear

• Pannonian Rusyn: ухо (uxo)
• Slovak: ucho

• Majtán, Milan et al., editors (1991–2008), “ucho”, in Historický slovník slovenského jazyka [Historical Dictionary of the Slovak Language] (in Slovak), volumes 1–7 (A – Ž), Bratislava: VEDA, →OCLC

• ucho (Central Greater Poland)

Inherited from Old Polish ucho. The irregular plural forms are the result of fossilization of the old dual forms.

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -uxɔ
• Syllabification: u‧cho

ucho n (diminutive uszko, augmentative uszysko, related adjective uszny)

2. (anatomy) ear (organ of hearing)
   1. (anatomy) ear (external part of the organ of hearing; the auricle)

      Synonym: małżowina

3. (by extension) ear (ability to hear)

   Synonym: słuch

4. (figuratively) ear (one who hears or listens)
5. ear, earflap (part of a hat that covers one's ears)

   Synonym: nausznik

7. (architecture) orillon (semicircular projection made at the shoulder of a bastion for the purpose of covering the retired flank, found in old fortresses)

   Synonym: orylion

8. (expressive) augmentative of uszko (“kreplach”)
9. (obsolete) dog-ear (folded corner of the page of a book or other publication, either due to having been read many times or intentionally as a sort of bookmark)

The genitive plural form uszów is rare.

The instrumental plural form uszyma is obsolete.

ucho n (diminutive uszko, augmentative uszysko)

1. handle (grip of a basket, kettle, etc.)
2. eye (hole at the blunt end of a needle through which thread is passed)
3. (Near Masovian) eye (hole through which reins are passed through on a horsecollar)
4. (obsolete) end of a bag from the edges for tying
5. (obsolete, nautical, fishing) eye of a net in which the upper and lower ends of a sprit are attached

• ucho in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• ucho in Polish dictionaries at PWN
• ucho in PWN's encyclopedia
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “ucho”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “UCHO”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 22.11.2013
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “ucho”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “ucho”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “ucho”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 7, Warsaw, page 208
• Władysław Matlakowski (1891) “ucho”, in “Zbiór wyrazów ludowych dawnej ziemi czerskiej”, in Sprawozdania Komisyi Językowej Akademii Umiejętności, volume 4, Krakow: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, page 370

From Sanskrit उच्च (uchcha, “high, elevated”).

ucho (feminine uchi, plural uche)

1. high

Inherited from Old Polish ucho.

• IPA^(key): /ˈu.xɔ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -uxɔ
• Syllabification: u‧cho

ucho n (diminutive uszko)

1. (anatomy) ear (organ of hearing)

• ucho in dykcjonorz.eu
• ucho in silling.org
• Henryk Jaroszewicz (2022) “ucho”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 145

Inherited from Old Slovak ucho, from Proto-Slavic *uxo.

• IPA^(key): /ˈu.xɔ/

ucho n (genitive singular ucha, nominative plural uši, uchá, genitive plural uší, úch, declension pattern of mesto)

1. ear
2. handle (of a basket, kettle etc.)
3. eye (the part of a needle)

#1	#2, #3
Declension of ucho singular plural nominative ucho uši genitive ucha uší dative uchu ušiam accusative ucho uši locative uchu ušiach instrumental uchom ušami	Declension of ucho singular plural nominative ucho uchá genitive ucha úch dative uchu uchám accusative ucho uchá locative uchu uchách instrumental uchom uchami

• “ucho”, in Slovníkový portál Jazykovedného ústavu Ľ. Štúra SAV [Dictionary portal of the Ľ. Štúr Institute of Linguistics, Slovak Academy of Science] (in Slovak), https://slovnik.juls.savba.sk, 2003–2025