خز

See also: جر, جز, حر, خر, چر, and جڑ

Arabic

Etymology 1

Directly from Middle Persian [script needed] (kač). Doublet of قَزّ (qazz), which was borrowed via Aramaic.

Pronunciation

  • IPA(key): /xazz/

Noun

خَزّ • (ḵazzm (plural خُزُوز (ḵuzūz))

  1. alternative form of قَزّ (qazz, silkware)
    • a. 869, الْجَاحِظ [al-jāḥiẓ], “باب ما يُجلب من البلدان من طرائف السلع والأمتعة والجواري والأحجار وغير ذلك [What one imports from strange countries in items, commodities, she-slaves, stones and else.]”, in التَبَصُّر بِٱلتِّجَارَة [at-tabaṣṣur bi-t-tijāra]‎[1]:
      ومن الأهواز ونواحيها: السُّكَّر والدِّيباج الخَز.
      From al-Ahwaz one gets sugar and silk-brocades.
Declension
Declension of noun خَزّ (ḵazz)
singular basic singular triptote
indefinite definite construct
informal خَزّ
ḵazz
الْخَزّ
al-ḵazz
خَزّ
ḵazz
nominative خَزٌّ
ḵazzun
الْخَزُّ
al-ḵazzu
خَزُّ
ḵazzu
accusative خَزًّا
ḵazzan
الْخَزَّ
al-ḵazza
خَزَّ
ḵazza
genitive خَزٍّ
ḵazzin
الْخَزِّ
al-ḵazzi
خَزِّ
ḵazzi
dual indefinite definite construct
informal خَزَّيْن
ḵazzayn
الْخَزَّيْن
al-ḵazzayn
خَزَّيْ
ḵazzay
nominative خَزَّانِ
ḵazzāni
الْخَزَّانِ
al-ḵazzāni
خَزَّا
ḵazzā
accusative خَزَّيْنِ
ḵazzayni
الْخَزَّيْنِ
al-ḵazzayni
خَزَّيْ
ḵazzay
genitive خَزَّيْنِ
ḵazzayni
الْخَزَّيْنِ
al-ḵazzayni
خَزَّيْ
ḵazzay
plural basic broken plural triptote
indefinite definite construct
informal خُزُوز
ḵuzūz
الْخُزُوز
al-ḵuzūz
خُزُوز
ḵuzūz
nominative خُزُوزٌ
ḵuzūzun
الْخُزُوزُ
al-ḵuzūzu
خُزُوزُ
ḵuzūzu
accusative خُزُوزًا
ḵuzūzan
الْخُزُوزَ
al-ḵuzūza
خُزُوزَ
ḵuzūza
genitive خُزُوزٍ
ḵuzūzin
الْخُزُوزِ
al-ḵuzūzi
خُزُوزِ
ḵuzūzi

Etymology 2

Borrowed from Persian خز (xaz).

Pronunciation

  • IPA(key): /xazz/

Noun

خَزّ • (ḵazzm (plural خُزُوز (ḵuzūz))

  1. marten
  2. (obsolete) otter
Declension
Declension of noun خَزّ (ḵazz)
singular basic singular triptote
indefinite definite construct
informal خَزّ
ḵazz
الْخَزّ
al-ḵazz
خَزّ
ḵazz
nominative خَزٌّ
ḵazzun
الْخَزُّ
al-ḵazzu
خَزُّ
ḵazzu
accusative خَزًّا
ḵazzan
الْخَزَّ
al-ḵazza
خَزَّ
ḵazza
genitive خَزٍّ
ḵazzin
الْخَزِّ
al-ḵazzi
خَزِّ
ḵazzi
dual indefinite definite construct
informal خَزَّيْن
ḵazzayn
الْخَزَّيْن
al-ḵazzayn
خَزَّيْ
ḵazzay
nominative خَزَّانِ
ḵazzāni
الْخَزَّانِ
al-ḵazzāni
خَزَّا
ḵazzā
accusative خَزَّيْنِ
ḵazzayni
الْخَزَّيْنِ
al-ḵazzayni
خَزَّيْ
ḵazzay
genitive خَزَّيْنِ
ḵazzayni
الْخَزَّيْنِ
al-ḵazzayni
خَزَّيْ
ḵazzay
plural basic broken plural triptote
indefinite definite construct
informal خُزُوز
ḵuzūz
الْخُزُوز
al-ḵuzūz
خُزُوز
ḵuzūz
nominative خُزُوزٌ
ḵuzūzun
الْخُزُوزُ
al-ḵuzūzu
خُزُوزُ
ḵuzūzu
accusative خُزُوزًا
ḵuzūzan
الْخُزُوزَ
al-ḵuzūza
خُزُوزَ
ḵuzūza
genitive خُزُوزٍ
ḵuzūzin
الْخُزُوزِ
al-ḵuzūzi
خُزُوزِ
ḵuzūzi

Etymology 3

Probably from خ ص ص (ḵ ṣ ṣ) “to touch and thereby cut off”, senses seen more in خ ص ر (ḵ ṣ r), with Aramaic parallel in Classical Syriac ܐܶܬܚܰܙܰܙ (ʾetḥazzaz, to penetrate).

Verb

خَزَّ • (ḵazza) I (non-past يَخُزُّ (yaḵuzzu), verbal noun خَزّ (ḵazz))

  1. to poke, to sting, to pierce, to transfix
Conjugation
Conjugation of خَزَّ (I, geminate, a ~ u, full passive (?), verbal noun خَزّ)
verbal noun
الْمَصْدَر
خَزّ
ḵazz
active participle
اِسْم الْفَاعِل
خَازّ
ḵāzz
passive participle
اِسْم الْمَفْعُول
مَخْزُوز
maḵzūz
active voice
الْفِعْل الْمَعْلُوم
singular
الْمُفْرَد
dual
الْمُثَنَّى
plural
الْجَمْع
1st person
الْمُتَكَلِّم
2nd person
الْمُخَاطَب
3rd person
الْغَائِب
2nd person
الْمُخَاطَب
3rd person
الْغَائِب
1st person
الْمُتَكَلِّم
2nd person
الْمُخَاطَب
3rd person
الْغَائِب
past (perfect) indicative
الْمَاضِي
m خَزَزْتُ
ḵazaztu
خَزَزْتَ
ḵazazta
خَزَّ
ḵazza
خَزَزْتُمَا
ḵazaztumā
خَزَّا
ḵazzā
خَزَزْنَا
ḵazaznā
خَزَزْتُمْ
ḵazaztum
خَزُّوا
ḵazzū
f خَزَزْتِ
ḵazazti
خَزَّتْ
ḵazzat
خَزَّتَا
ḵazzatā
خَزَزْتُنَّ
ḵazaztunna
خَزَزْنَ
ḵazazna
non-past (imperfect) indicative
الْمُضَارِع الْمَرْفُوع
m أَخُزُّ
ʔaḵuzzu
تَخُزُّ
taḵuzzu
يَخُزُّ
yaḵuzzu
تَخُزَّانِ
taḵuzzāni
يَخُزَّانِ
yaḵuzzāni
نَخُزُّ
naḵuzzu
تَخُزُّونَ
taḵuzzūna
يَخُزُّونَ
yaḵuzzūna
f تَخُزِّينَ
taḵuzzīna
تَخُزُّ
taḵuzzu
تَخُزَّانِ
taḵuzzāni
تَخْزُزْنَ
taḵzuzna
يَخْزُزْنَ
yaḵzuzna
subjunctive
الْمُضَارِع الْمَنْصُوب
m أَخُزَّ
ʔaḵuzza
تَخُزَّ
taḵuzza
يَخُزَّ
yaḵuzza
تَخُزَّا
taḵuzzā
يَخُزَّا
yaḵuzzā
نَخُزَّ
naḵuzza
تَخُزُّوا
taḵuzzū
يَخُزُّوا
yaḵuzzū
f تَخُزِّي
taḵuzzī
تَخُزَّ
taḵuzza
تَخُزَّا
taḵuzzā
تَخْزُزْنَ
taḵzuzna
يَخْزُزْنَ
yaḵzuzna
jussive
الْمُضَارِع الْمَجْزُوم
m أَخُزَّ, أَخُزِّ, أَخْزُزْ
ʔaḵuzza, ʔaḵuzzi, ʔaḵzuz
تَخُزَّ, تَخُزِّ, تَخْزُزْ
taḵuzza, taḵuzzi, taḵzuz
يَخُزَّ, يَخُزِّ, يَخْزُزْ
yaḵuzza, yaḵuzzi, yaḵzuz
تَخُزَّا
taḵuzzā
يَخُزَّا
yaḵuzzā
نَخُزَّ, نَخُزِّ, نَخْزُزْ
naḵuzza, naḵuzzi, naḵzuz
تَخُزُّوا
taḵuzzū
يَخُزُّوا
yaḵuzzū
f تَخُزِّي
taḵuzzī
تَخُزَّ, تَخُزِّ, تَخْزُزْ
taḵuzza, taḵuzzi, taḵzuz
تَخُزَّا
taḵuzzā
تَخْزُزْنَ
taḵzuzna
يَخْزُزْنَ
yaḵzuzna
imperative
الْأَمْر
m خُزَّ, خُزِّ, اُخْزُزْ
ḵuzza, ḵuzzi, uḵzuz
خُزَّا
ḵuzzā
خُزُّوا
ḵuzzū
f خُزِّي
ḵuzzī
اُخْزُزْنَ
uḵzuzna
passive voice
الْفِعْل الْمَجْهُول
singular
الْمُفْرَد
dual
الْمُثَنَّى
plural
الْجَمْع
1st person
الْمُتَكَلِّم
2nd person
الْمُخَاطَب
3rd person
الْغَائِب
2nd person
الْمُخَاطَب
3rd person
الْغَائِب
1st person
الْمُتَكَلِّم
2nd person
الْمُخَاطَب
3rd person
الْغَائِب
past (perfect) indicative
الْمَاضِي
m خُزِزْتُ
ḵuziztu
خُزِزْتَ
ḵuzizta
خُزَّ
ḵuzza
خُزِزْتُمَا
ḵuziztumā
خُزَّا
ḵuzzā
خُزِزْنَا
ḵuziznā
خُزِزْتُمْ
ḵuziztum
خُزُّوا
ḵuzzū
f خُزِزْتِ
ḵuzizti
خُزَّتْ
ḵuzzat
خُزَّتَا
ḵuzzatā
خُزِزْتُنَّ
ḵuziztunna
خُزِزْنَ
ḵuzizna
non-past (imperfect) indicative
الْمُضَارِع الْمَرْفُوع
m أُخَزُّ
ʔuḵazzu
تُخَزُّ
tuḵazzu
يُخَزُّ
yuḵazzu
تُخَزَّانِ
tuḵazzāni
يُخَزَّانِ
yuḵazzāni
نُخَزُّ
nuḵazzu
تُخَزُّونَ
tuḵazzūna
يُخَزُّونَ
yuḵazzūna
f تُخَزِّينَ
tuḵazzīna
تُخَزُّ
tuḵazzu
تُخَزَّانِ
tuḵazzāni
تُخْزَزْنَ
tuḵzazna
يُخْزَزْنَ
yuḵzazna
subjunctive
الْمُضَارِع الْمَنْصُوب
m أُخَزَّ
ʔuḵazza
تُخَزَّ
tuḵazza
يُخَزَّ
yuḵazza
تُخَزَّا
tuḵazzā
يُخَزَّا
yuḵazzā
نُخَزَّ
nuḵazza
تُخَزُّوا
tuḵazzū
يُخَزُّوا
yuḵazzū
f تُخَزِّي
tuḵazzī
تُخَزَّ
tuḵazza
تُخَزَّا
tuḵazzā
تُخْزَزْنَ
tuḵzazna
يُخْزَزْنَ
yuḵzazna
jussive
الْمُضَارِع الْمَجْزُوم
m أُخَزَّ, أُخَزِّ, أُخْزَزْ
ʔuḵazza, ʔuḵazzi, ʔuḵzaz
تُخَزَّ, تُخَزِّ, تُخْزَزْ
tuḵazza, tuḵazzi, tuḵzaz
يُخَزَّ, يُخَزِّ, يُخْزَزْ
yuḵazza, yuḵazzi, yuḵzaz
تُخَزَّا
tuḵazzā
يُخَزَّا
yuḵazzā
نُخَزَّ, نُخَزِّ, نُخْزَزْ
nuḵazza, nuḵazzi, nuḵzaz
تُخَزُّوا
tuḵazzū
يُخَزُّوا
yuḵazzū
f تُخَزِّي
tuḵazzī
تُخَزَّ, تُخَزِّ, تُخْزَزْ
tuḵazza, tuḵazzi, tuḵzaz
تُخَزَّا
tuḵazzā
تُخْزَزْنَ
tuḵzazna
يُخْزَزْنَ
yuḵzazna

References

  • Asbaghi, Asya (2008) “Persian Loanwords”, in Versteegh, Kees, editor, Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics, volume 3, Leiden: Brill, →ISBN, page 582
  • Fraenkel, Siegmund (1886) Die aramäischen Fremdwörter im Arabischen (in German), Leiden: E. J. Brill, pages 41–42
  • Freytag, Georg (1830) “خز”, in Lexicon arabico-latinum praesertim ex Djeuharii Firuzabadiique et aliorum Arabum operibus adhibitis Golii quoque et aliorum libris confectum[2] (in Latin), volume 1, Halle: C. A. Schwetschke, page 481
  • Lane, Edward William (1863-1893) “خز”, in Arabic-English Lexicon, London: Williams & Norgate, page 731.

Gulf Arabic

Root
خ ز ز
1 term

Etymology

Compare Moroccan Arabic خزر (ḵzar), خنزر (ḵanzar).

Pronunciation

  • IPA(key): /χəzz/

Verb

خز • (ḵazz) I (non-past يخز (yḵizz))

  1. (ambitransitive) to stare, to gaze, to look at someone (or something) for a prolonged period of time.

Persian

Pronunciation

 

Readings
Classical reading? xaz
Dari reading? xaz
Iranian reading? xaz
Tajik reading? xaz

Etymology 1

From Middle Persian [Book Pahlavi needed] (hz /⁠xaz⁠/, marten). See also Armenian ախազ (axaz).

Noun

خز • (xaz) (plural خزها (xaz-hâ))

  1. fur (used for clothing)
  2. (archaic) marten
Descendants
  • Arabic: خَزّ (ḵazz)

Etymology 2

Adjective

خز • (xaz)

  1. (slang) unfashionable

References

  • MacKenzie, D. N. (1971) “xaz”, in A concise Pahlavi dictionary, London, New York, Toronto: Oxford University Press