banríon

Irish

Alternative forms

Etymology

PIE word
*gʷḗn

From Middle Irish banrígan.[2] By surface analysis, ban- +‎ ríon.

Pronunciation

Noun

banríon f (genitive singular banríona, nominative plural banríonacha)

  1. queen, (female monarch; wife of a king)
    • 1894 March, Peadar Mac Fionnlaoigh, “An rí nach robh le fagháil bháis”, in Irisleabhar na Gaedhilge, volume 1:5, Dublin: Gaelic Union, pages 185–88:
      Thug an bhanríoghan an t‑ógánach isteach ’san phálás, ⁊ bhí righeacht ⁊ saidhbhreas an tsean-ríogh alig aige; ⁊ bhí sé féin ⁊ a mháthair go sona, seunmhar ó shin amach: ⁊ mar robh siad-san go mbeidh sinne.
      The queen brought the youth into her own palace, and he had the kingdom and riches of the old king, and himself and his mother were happy and prosperous from that forth, and like them may we too be.
  2. queen (chess; cards)

Declension

Declension of banríon (third declension)
bare forms
singular plural
nominative banríon banríonacha
vocative a bhanríon a bhanríonacha
genitive banríona banríonacha
dative banríon banríonacha
forms with the definite article
singular plural
nominative an bhanríon na banríonacha
genitive na banríona na mbanríonacha
dative leis an mbanríon
don bhanríon
leis na banríonacha

Coordinate terms

See also

Chess pieces in Irish · fir fichille (layout · text)
banríon caiseal easpag ridire ceithearnach, fichillín
Playing cards in Irish · cártaí imeartha (layout · text)
aon trí ceathair cúig seacht
ocht naoi deich cuireata banríon fear na gcrúb, buachaill mór

Mutation

Mutated forms of banríon
radical lenition eclipsis
banríon bhanríon mbanríon

Note: Certain mutated forms of some words can never occur in standard Modern Irish.
All possible mutated forms are displayed for convenience.

References

Further reading

  • Dinneen, Patrick S. (1927) “bainríoġan”, in Foclóir Gaeḋilge agus Béarla, 2nd edition, Dublin: Irish Texts Society, page 72; reprinted with additions 1996, →ISBN
  • Ó Dónaill, Niall (1977) “banríon”, in Foclóir Gaeilge–Béarla, Dublin: An Gúm, →ISBN