𐽰𐽳𐽶𐽴

Old Uyghur

Orthographic variants
Uyghur script 𐽰𐽳𐽴 (ʾwz /⁠uz⁠/)
𐽶𐽳𐽶𐽴 (ywyz /⁠yüz⁠/)
𐽶𐽳𐽳𐽶𐽴 (ywwyz /⁠yüüz⁠/)
𐽰𐽳𐽲 (ʾwq /⁠o[z]⁠/)
Orkhon script 𐰇𐰔 (ẅz /⁠öz⁠/)
Manichaean script 𐫀𐫇𐫏𐫉 (ʾwyz /⁠öz⁠/)
Sogdian script 𐼰𐼴𐼷𐼵𐽆 (ʾwyẓ /⁠öz, öʒ⁠/)
𐼰𐼴𐼷𐼵 (ʾwyz /⁠öz⁠/)
Syriac script ܐܘܝܙ (ʾwyz /⁠öz, üz⁠/)
Brahmi script 𑀑𑀬𑁆𑀛 (oyjha​ /⁠öz⁠/)
𑀑𑀬𑁆𑀛𑁄 (oyjho /⁠öz, öʒ⁠/)
𑀑𑀬𑁆𑀰𑁄 (oyśo /⁠öz⁠/)
𑀅𑀬𑁆𑀲𑁄 (ayso /⁠ös, öz⁠/)
𑀑𑀬𑁆𑀲𑁂 (oyse /⁠öz, äyöz⁠/)
Tibetan script ཨྱོས (ʔyos /⁠öz⁠/)?
Han script 玉思 (ngjowk.si /⁠öz(i)⁠/)
兀思 (ngwot.si /⁠ö[ŕ]z(i)⁠/)
兀松 (ngwot.zjowng /⁠özüŋ⁠/)

Etymology 1

Inherited from Proto-Turkic *ȫŕ (self). Cognate with Orkhon Turkic 𐰇𐰔 (üz /⁠öz⁠/), Karakhanid اُوزْ (ȫz).

Pronoun

𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz /öz/)

  1. self, oneself
    Synonyms: 𐽰𐽺𐽷𐽰𐽶𐽳 (ʾnkʾyw /⁠äŋäyü⁠/), 𐽷𐽺𐾀𐽳 (kntw /⁠käntü⁠/)
    𐽰𐽺𐽷𐽰𐽶𐽳 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽹ʾnkʾyw ʾwyzwm /Äŋäyü özüm./ ― Me myself.

Noun

𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz /öz/)

  1. (philosophy, religion) essence, core, pith, existence, being
    Synonyms: 𐼰𐼰𐼵𐽆𐼴𐼻 (/⁠aʒun⁠/), 𐽰𐽸 (ʾd /⁠äd⁠/), 𐽰𐽾𐽹𐽰𐽷 (ʾrmʾk /⁠ärmäk⁠/), 𐽰𐽳𐽶𐾀𐽳𐽴 (ʾwytwz /⁠ätöz⁠/), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽰𐽺 (ʾwyzʾn /⁠özän⁠/), 𐾀𐽳𐽶𐽴 (twyz /⁠töz⁠/)
    • c. 11th century, Raymasṭ Frazend (𐫡𐫀𐫏𐫖𐫘𐫎 𐫜𐫡𐫉𐫏𐫗𐫅), Xᵘāstvānīft III C.52-57 (lines 01-06):[1]
      𐫀𐫡𐫘𐫀𐫡 𐫲 𐫎𐫇𐫏𐫡𐫎 𐫏𐫏𐫃𐫡𐫖𐫏𐫏 𐫎𐫇𐫏𐫡𐫓𐫇𐫃
      𐫁𐫀𐫢 𐫠𐫏𐫓𐫎𐫏𐫖𐫉 𐫀𐫡𐫘𐫀𐫡 𐫲 𐫀𐫇𐫗
      𐫏𐫏𐫓𐫀𐫗 𐫁𐫀𐫢𐫓𐫄 𐫀𐫡𐫗𐫃𐫀𐫐𐫏𐫗 𐫀𐫏𐫐𐫏𐫏
      𐫠𐫏𐫡𐫠 𐫎𐫏𐫢𐫏𐫗 𐫎𐫏𐫡𐫏𐫃 𐫀𐫇𐫏𐫉𐫇𐫃
      𐫀𐫀𐫢 𐫀𐫏𐫝𐫐𐫇𐫇 𐫎𐫗𐫃𐫡𐫏𐫃 𐫗𐫀𐫝𐫀
      𐫀𐫀𐫝𐫏𐫎𐫏𐫖𐫉 𐫀𐫀𐫄𐫡𐫏𐫎𐫏𐫖𐫉 𐫀𐫡𐫘𐫀𐫡
      ʾrsʾr : ṯwyrṯ yygrmyy ṯwyrlwg
      bʾš q̈ylṯymz ʾrsʾr : ʾwn
      yylʾn bʾšlɣ ʾrngʾkyn ʾykyy
      q̈yrq̈ ṯyšyn ṯyryg ʾwyzwg
      ʾʾš ʾyckww ṯngryg nʾcʾ
      ʾʾcyṯymz ʾʾɣryṯymz ʾrsʾr
      / [] ärsärr, ṭörṭ yigirmii ṭürlüg baš ḳïltïmïz ärsärr, on yïlan bašlïġ ärŋäkin ekii ḳïrḳ ṭišin ṭirig özüg aš ičküü ṭäŋrig näčä ačïṭïmïz aġrïṭïmïz ärsär, [] /
      [] if we should have inflicted on them the fourteen-fold wounds, if we somehow with the ten serpent-headed fingers [and] the thirty-two teeth should have tortured and pained the Living Self,[2][3] the God, the divine of food and drink []
  2. (figuratively) soul, heart
    Synonyms: 𐽷𐽳𐽶𐽷𐽳𐽴 (kwykwz /⁠köküz⁠/), 𐽷𐽳𐽶𐽺𐽷𐽳𐾁 (kwynkwl /⁠köŋül⁠/), 𐽻𐽶𐽹 (sym /⁠sïm⁠/)
  3. body, corporeality
    Synonyms: 𐽰𐽳𐽶𐾀𐽳𐽴 (ʾwytwz /⁠ätöz⁠/), 𐽻𐽰𐾀𐽱𐽰 (sʾtβʾ /⁠satva⁠/), 𐾀𐽶𐽺𐾁𐽶𐽲 (tynlyq /⁠tïnlïġ⁠/), 𐾀𐽳𐽶𐽾𐽳𐽹𐽰 (twyrwmʾ /⁠törümä⁠/)
Declension
Declension of 𐽰𐽳𐽶𐽴
singular definite plural
nominative 𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾 (ʾwyzlʾr)
genitive 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽺𐽳𐽺𐽷 (ʾwyznwnk) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶𐽺𐽷 (ʾwyzlʾrnynk)
dative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽷𐽰 (ʾwyzkʾ) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽷𐽰 (ʾwyzlʾrkʾ)
accusative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽷 (ʾwyzwk), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽺𐽶 (ʾwyzny) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽷 (ʾwyzlʾryk), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶 (ʾwyzlʾrny)
locative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽸𐽰 (ʾwyzdʾ) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽸𐽰 (ʾwyzlʾrdʾ)
ablative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽸𐽶𐽺 (ʾwyzdyn) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽸𐽶𐽺 (ʾwyzlʾrdyn)
instrumental 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽺 (ʾwyzwn) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽺 (ʾwyzlʾryn)
equative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽽𐽰 (ʾwyzcʾ)
directive 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽷𐽰𐽾𐽳 (ʾwyzkʾrw), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽾𐽰 (ʾwyzrʾ)
similative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽶𐽳 (ʾwyzlʾyw)
Compound terms
  • 𐫀𐫇𐫏𐫉 𐫘𐫏𐫗 (ʾwyz syn /⁠öz sïn⁠/, soul and body)
  • 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz ʾwyz /⁠öz-öz⁠/, each for themselves) (cf. Tocharian A ṣñi ṣñi, Tocharian B ṣañ ṣañ)
  • 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐾀 (ʾwyz ʾwyzwt /⁠öz üzüt⁠/, soul)
  • 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽰𐽳𐽶𐽷𐽳𐽺𐽽 (ʾwyz ʾwykwnc /⁠öz ögünč⁠/, bragging, literally self-praise)
  • 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽰𐾀𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz ʾtʾwyz /⁠öz ätöz⁠/, one themself, one specific addressee)
  • 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽶𐽰𐽿 (ʾwyz yʾš /⁠öz yaš⁠/, lifetime)
  • 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽼𐽰𐽲𐽶𐽾 (ʾwyz pʾqyr /⁠öz baġïr⁠/, soul)
  • 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐾀𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz twyz /⁠öz töz⁠/, essence of being) (Sanskrit स्वभाव (svabhāva))
Derived terms
Descendants
  • Western Yugur: uz, yz.

Proper noun

𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz /Öz/)

  1. a unisex given name
    𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽼𐽷 (male)ʾwyz pk /Öz Bäg/
    𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽲𐽰𐽺𐽰 (male)ʾwyz qʾnʾ /Öz Ḳana/
    𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽲𐾄𐽾𐽰 (male)ʾwyz q̈rʾ /Öz Ḳara/
    𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽹𐽰𐽺𐽷𐽳 (male)ʾwyz mʾnkw /Öz Mäŋü/
    𐽰𐽳𐽶𐽴 𐾀𐽳𐽲𐽾𐽶𐾁 (male)ʾwyz twqryl /Öz Toġrïl/
    𐽰𐽳𐽶𐽴 𐾀𐽳𐽾𐽹𐽶𐽿 (male)ʾwyz twrmyš /Öz Turmïš/
    𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽶𐽰𐽾𐽳𐽲 (female)ʾwyz yʾrwq /Öz Yaruḳ/

Etymology 2

Inherited from Proto-Turkic *ürs (creek, valley, river). Cognate with Ottoman Turkish اوز (öz).

Noun

𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz /öz, üz/)

  1. (hydrology, geography, rare) creek, valley, river
    Synonyms: 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽷 (ʾwyzwk /⁠özök⁠/), 𐽶𐽳𐾁 (ywl /⁠yul⁠/)
Declension
Declension of 𐽰𐽳𐽶𐽴
singular definite plural
nominative 𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾 (ʾwyzlʾr)
genitive 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽺𐽳𐽺𐽷 (ʾwyznwnk) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶𐽺𐽷 (ʾwyzlʾrnynk)
dative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽷𐽰 (ʾwyzkʾ) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽷𐽰 (ʾwyzlʾrkʾ)
accusative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽷 (ʾwyzwk), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽺𐽶 (ʾwyzny) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽷 (ʾwyzlʾryk), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶 (ʾwyzlʾrny)
locative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽸𐽰 (ʾwyzdʾ) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽸𐽰 (ʾwyzlʾrdʾ)
ablative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽸𐽶𐽺 (ʾwyzdyn) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽸𐽶𐽺 (ʾwyzlʾrdyn)
instrumental 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽺 (ʾwyzwn) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽺 (ʾwyzlʾryn)
equative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽽𐽰 (ʾwyzcʾ)
directive 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽷𐽰𐽾𐽳 (ʾwyzkʾrw), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽾𐽰 (ʾwyzrʾ)
similative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽶𐽳 (ʾwyzlʾyw)
Derived terms
  • 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽰𐽷 (ʾwyzʾk /⁠özäk⁠/, small valley, creek)
  • 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽷 (ʾwyzwk /⁠özök⁠/, river)

Etymology 3

Uncertain. Perhaps an anthimeric (zero derivation) form of 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽹𐽰𐽷 (ʾwyzmʾk /⁠üz-⁠/, to ruin, to tear apart; to abandon, to reject, etc.). In that case, from Proto-Turkic *üŕ- (to break, to tear).

Noun

𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz /üz/)

  1. spite, hatred
    Synonyms: 𐽰𐽰𐽲 (ʾʾq /⁠aḳ⁠/), 𐽼𐽳𐽴 (pwz /⁠boz⁠/), 𐽰𐽶𐽾𐽹𐽰𐽷 (ʾyrmʾk /⁠ermäk⁠/), 𐽲𐽰𐽲𐽶𐽲 (qʾqyq /⁠ḳaḳïġ⁠/), 𐽷𐽰𐽷 (kʾk /⁠käk⁠/), 𐽰𐽳𐽶𐽽 (ʾwyc /⁠öč⁠/), 𐽰𐽳𐽶𐽱𐽷𐽰 (ʾwyβkʾ /⁠övkä⁠/)
    𐽰𐽳𐽶𐽱𐽷𐽰 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽼𐽳𐽴 𐽷𐽳𐽶𐽺𐽷𐽳𐾁 𐾀𐽳𐾀𐽹𐽰𐽲
    ʾwyβkʾ ʾwyz pwz kwynkwl twtmʾq
    /Övkä, üz, boz, köŋül tutmaḳ./
    To house anger, spite and hate in one's heart. (Ninth Kammapatha)
Declension
Declension of 𐽰𐽳𐽶𐽴
singular definite plural
nominative 𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾 (ʾwyzlʾr)
genitive 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽺𐽳𐽺𐽷 (ʾwyznwnk) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶𐽺𐽷 (ʾwyzlʾrnynk)
dative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽷𐽰 (ʾwyzkʾ) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽷𐽰 (ʾwyzlʾrkʾ)
accusative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽷 (ʾwyzwk), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽺𐽶 (ʾwyzny) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽷 (ʾwyzlʾryk), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶 (ʾwyzlʾrny)
locative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽸𐽰 (ʾwyzdʾ) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽸𐽰 (ʾwyzlʾrdʾ)
ablative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽸𐽶𐽺 (ʾwyzdyn) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽸𐽶𐽺 (ʾwyzlʾrdyn)
instrumental 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽺 (ʾwyzwn) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽺 (ʾwyzlʾryn)
equative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽽𐽰 (ʾwyzcʾ)
directive 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽷𐽰𐽾𐽳 (ʾwyzkʾrw), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽾𐽰 (ʾwyzrʾ)
similative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽶𐽳 (ʾwyzlʾyw)
Derived terms
Descendants
  • Western Yugur: jus, jys, jəs (not good, bad)

Etymology 4

Unknown, but potentially Turkic. Only potential cognate found is the Karakhanid 𐽿𐾅𐽳𐽷 (šük, mute, deaf) (from Ḳutadġu Bilig).

Noun

𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz /üz, öz/)

  1. deaf, deafness
    Synonym: 𐽶𐽰𐽹𐽲𐽰 (yʾmqʾ /⁠yamḳa⁠/)
Declension
Declension of 𐽰𐽳𐽶𐽴
singular definite plural
nominative 𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾 (ʾwyzlʾr)
genitive 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽺𐽳𐽺𐽷 (ʾwyznwnk) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶𐽺𐽷 (ʾwyzlʾrnynk)
dative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽷𐽰 (ʾwyzkʾ) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽷𐽰 (ʾwyzlʾrkʾ)
accusative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽷 (ʾwyzwk), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽺𐽶 (ʾwyzny) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽷 (ʾwyzlʾryk), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶 (ʾwyzlʾrny)
locative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽸𐽰 (ʾwyzdʾ) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽸𐽰 (ʾwyzlʾrdʾ)
ablative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽸𐽶𐽺 (ʾwyzdyn) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽸𐽶𐽺 (ʾwyzlʾrdyn)
instrumental 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽺 (ʾwyzwn) 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽺 (ʾwyzlʾryn)
equative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽽𐽰 (ʾwyzcʾ)
directive 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽷𐽰𐽾𐽳 (ʾwyzkʾrw), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽾𐽰 (ʾwyzrʾ)
similative 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽶𐽳 (ʾwyzlʾyw)

References

  • Asmussen, Jens Peter (1965) Xᵘāstvānīft: Studies in Manichaeism (Acta Theologica Danica; VII), pages 171, 194-195
  • Caferoğlu, Ahmet (1968) “öz”, in Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü (Türk Dil Kurumu Yayınları; 260) (in Turkish), Istanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, page 155
  • Caferoğlu, Ahmet (1968) “üz”, in Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü (Türk Dil Kurumu Yayınları; 260) (in Turkish), Istanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, page 274
  • Clauson, Gerard (1972) “(1) ö:z, (2) ö:z”, in An Etymological Dictionary of pre-thirteenth-century Turkish, Oxford: Clarendon Press, →ISBN, →OCLC, page 278
  • Nadeljajev, V. M.; Nasilov, D. M.; Tenišev, E. R.; Ščerbak, A. M., editors (1969), “(I, II, III, V, VI, VIII) ÖZ”, in Drevnetjurkskij slovarʹ [Dictionary of Old Turkic] (in Russian), Leningrad: USSR Academy of Sciences, Nauka, pages 394-395
  • Nadeljajev, V. M.; Nasilov, D. M.; Tenišev, E. R.; Ščerbak, A. M., editors (1969), “(I) ÜZ”, in Drevnetjurkskij slovarʹ [Dictionary of Old Turkic] (in Russian), Leningrad: USSR Academy of Sciences, Nauka, page 629
  • Wilkens, Jens (2021) “(1, 2) öz”, in Handwörterbuch des Altuigurischen (in German), Göttingen: Akademie der Wissenschaften zu Göttingen, pages 546-547
  • Wilkens, Jens (2021) “(1, 3) üz”, in Handwörterbuch des Altuigurischen (in German), Göttingen: Akademie der Wissenschaften zu Göttingen, page 831
  • Yunusoğlu, Mağfiret Kemal (2012) Uygurca-Çince İdikut Sözlüğü[1] (in Turkish), Türk Dil Kurumu Yayınları, →ISBN, page 169