𐽰𐽳𐽶𐽴
Old Uyghur
| Uyghur script | 𐽰𐽳𐽴 (ʾwz /uz/) 𐽶𐽳𐽶𐽴 (ywyz /yüz/) 𐽶𐽳𐽳𐽶𐽴 (ywwyz /yüüz/) 𐽰𐽳𐽲 (ʾwq /o[z]/) |
|---|---|
| Orkhon script | 𐰇𐰔 (ẅz /öz/) |
| Manichaean script | 𐫀𐫇𐫏𐫉 (ʾwyz /öz/) |
| Sogdian script | 𐼰𐼴𐼷𐼵𐽆 (ʾwyẓ /öz, öʒ/) 𐼰𐼴𐼷𐼵 (ʾwyz /öz/) |
| Syriac script | ܐܘܝܙ (ʾwyz /öz, üz/) |
| Brahmi script | 𑀑𑀬𑁆𑀛 (oyjha /öz/) 𑀑𑀬𑁆𑀛𑁄 (oyjho /öz, öʒ/) 𑀑𑀬𑁆𑀰𑁄 (oyśo /öz/) 𑀅𑀬𑁆𑀲𑁄 (ayso /ös, öz/) 𑀑𑀬𑁆𑀲𑁂 (oyse /öz, äyöz/) |
| Tibetan script | ཨྱོས (ʔyos /öz/)? |
| Han script | 玉思 (ngjowk.si /öz(i)/) 兀思 (ngwot.si /ö[ŕ]z(i)/) 兀松 (ngwot.zjowng /özüŋ/) |
Etymology 1
Inherited from Proto-Turkic *ȫŕ (“self”). Cognate with Orkhon Turkic 𐰇𐰔 (üz /öz/), Karakhanid اُوزْ (ȫz).
Pronoun
𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz /öz/)
- self, oneself
- Synonyms: 𐽰𐽺𐽷𐽰𐽶𐽳 (ʾnkʾyw /äŋäyü/), 𐽷𐽺𐾀𐽳 (kntw /käntü/)
- 𐽰𐽺𐽷𐽰𐽶𐽳 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽹 ― ʾnkʾyw ʾwyzwm /Äŋäyü özüm./ ― Me myself.
Noun
𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz /öz/)
- (philosophy, religion) essence, core, pith, existence, being
- Synonyms: 𐼰𐼰𐼵𐽆𐼴𐼻 (/aʒun/), 𐽰𐽸 (ʾd /äd/), 𐽰𐽾𐽹𐽰𐽷 (ʾrmʾk /ärmäk/), 𐽰𐽳𐽶𐾀𐽳𐽴 (ʾwytwz /ätöz/), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽰𐽺 (ʾwyzʾn /özän/), 𐾀𐽳𐽶𐽴 (twyz /töz/)
- c. 11th century, Raymasṭ Frazend (𐫡𐫀𐫏𐫖𐫘𐫎 𐫜𐫡𐫉𐫏𐫗𐫅), Xᵘāstvānīft III C.52-57 (lines 01-06):[1]
- 𐫀𐫡𐫘𐫀𐫡 𐫲 𐫎𐫇𐫏𐫡𐫎 𐫏𐫏𐫃𐫡𐫖𐫏𐫏 𐫎𐫇𐫏𐫡𐫓𐫇𐫃
𐫁𐫀𐫢 𐫠𐫏𐫓𐫎𐫏𐫖𐫉 𐫀𐫡𐫘𐫀𐫡 𐫲 𐫀𐫇𐫗
𐫏𐫏𐫓𐫀𐫗 𐫁𐫀𐫢𐫓𐫄 𐫀𐫡𐫗𐫃𐫀𐫐𐫏𐫗 𐫀𐫏𐫐𐫏𐫏
𐫠𐫏𐫡𐫠 𐫎𐫏𐫢𐫏𐫗 𐫎𐫏𐫡𐫏𐫃 𐫀𐫇𐫏𐫉𐫇𐫃
𐫀𐫀𐫢 𐫀𐫏𐫝𐫐𐫇𐫇 𐫎𐫗𐫃𐫡𐫏𐫃 𐫗𐫀𐫝𐫀
𐫀𐫀𐫝𐫏𐫎𐫏𐫖𐫉 𐫀𐫀𐫄𐫡𐫏𐫎𐫏𐫖𐫉 𐫀𐫡𐫘𐫀𐫡- ʾrsʾr : ṯwyrṯ yygrmyy ṯwyrlwg
bʾš q̈ylṯymz ʾrsʾr : ʾwn
yylʾn bʾšlɣ ʾrngʾkyn ʾykyy
q̈yrq̈ ṯyšyn ṯyryg ʾwyzwg
ʾʾš ʾyckww ṯngryg nʾcʾ
ʾʾcyṯymz ʾʾɣryṯymz ʾrsʾr - / […] ärsärr, ṭörṭ yigirmii ṭürlüg baš ḳïltïmïz ärsärr, on yïlan bašlïġ ärŋäkin ekii ḳïrḳ ṭišin ṭirig özüg aš ičküü ṭäŋrig näčä ačïṭïmïz aġrïṭïmïz ärsär, […] /
- […] if we should have inflicted on them the fourteen-fold wounds, if we somehow with the ten serpent-headed fingers [and] the thirty-two teeth should have tortured and pained the Living Self,[2][3] the God, the divine of food and drink […]
- ʾrsʾr : ṯwyrṯ yygrmyy ṯwyrlwg
- 𐫀𐫡𐫘𐫀𐫡 𐫲 𐫎𐫇𐫏𐫡𐫎 𐫏𐫏𐫃𐫡𐫖𐫏𐫏 𐫎𐫇𐫏𐫡𐫓𐫇𐫃
- (figuratively) soul, heart
- Synonyms: 𐽷𐽳𐽶𐽷𐽳𐽴 (kwykwz /köküz/), 𐽷𐽳𐽶𐽺𐽷𐽳𐾁 (kwynkwl /köŋül/), 𐽻𐽶𐽹 (sym /sïm/)
- body, corporeality
- Synonyms: 𐽰𐽳𐽶𐾀𐽳𐽴 (ʾwytwz /ätöz/), 𐽻𐽰𐾀𐽱𐽰 (sʾtβʾ /satva/), 𐾀𐽶𐽺𐾁𐽶𐽲 (tynlyq /tïnlïġ/), 𐾀𐽳𐽶𐽾𐽳𐽹𐽰 (twyrwmʾ /törümä/)
Declension
| singular | definite plural | |
|---|---|---|
| nominative | 𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾 (ʾwyzlʾr) |
| genitive | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽺𐽳𐽺𐽷 (ʾwyznwnk) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶𐽺𐽷 (ʾwyzlʾrnynk) |
| dative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽷𐽰 (ʾwyzkʾ) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽷𐽰 (ʾwyzlʾrkʾ) |
| accusative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽷 (ʾwyzwk), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽺𐽶 (ʾwyzny) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽷 (ʾwyzlʾryk), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶 (ʾwyzlʾrny) |
| locative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽸𐽰 (ʾwyzdʾ) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽸𐽰 (ʾwyzlʾrdʾ) |
| ablative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽸𐽶𐽺 (ʾwyzdyn) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽸𐽶𐽺 (ʾwyzlʾrdyn) |
| instrumental | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽺 (ʾwyzwn) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽺 (ʾwyzlʾryn) |
| equative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽽𐽰 (ʾwyzcʾ) | |
| directive | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽷𐽰𐽾𐽳 (ʾwyzkʾrw), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽾𐽰 (ʾwyzrʾ) | |
| similative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽶𐽳 (ʾwyzlʾyw) |
Compound terms
- 𐫀𐫇𐫏𐫉 𐫘𐫏𐫗 (ʾwyz syn /öz sïn/, “soul and body”)
- 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz ʾwyz /öz-öz/, “each for themselves”) (cf. Tocharian A ṣñi ṣñi, Tocharian B ṣañ ṣañ)
- 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐾀 (ʾwyz ʾwyzwt /öz üzüt/, “soul”)
- 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽰𐽳𐽶𐽷𐽳𐽺𐽽 (ʾwyz ʾwykwnc /öz ögünč/, “bragging”, literally “self-praise”)
- 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽰𐾀𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz ʾtʾwyz /öz ätöz/, “one themself, one specific addressee”)
- 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽶𐽰𐽿 (ʾwyz yʾš /öz yaš/, “lifetime”)
- 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽼𐽰𐽲𐽶𐽾 (ʾwyz pʾqyr /öz baġïr/, “soul”)
- 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐾀𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz twyz /öz töz/, “essence of being”) (Sanskrit स्वभाव (svabhāva))
Derived terms
Descendants
Proper noun
𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz /Öz/)
- a unisex given name
- 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽼𐽷 (male) ― ʾwyz pk /Öz Bäg/
- 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽲𐽰𐽺𐽰 (male) ― ʾwyz qʾnʾ /Öz Ḳana/
- 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽲𐾄𐽾𐽰 (male) ― ʾwyz q̈rʾ /Öz Ḳara/
- 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽹𐽰𐽺𐽷𐽳 (male) ― ʾwyz mʾnkw /Öz Mäŋü/
- 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐾀𐽳𐽲𐽾𐽶𐾁 (male) ― ʾwyz twqryl /Öz Toġrïl/
- 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐾀𐽳𐽾𐽹𐽶𐽿 (male) ― ʾwyz twrmyš /Öz Turmïš/
- 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽶𐽰𐽾𐽳𐽲 (female) ― ʾwyz yʾrwq /Öz Yaruḳ/
Etymology 2
Inherited from Proto-Turkic *ürs (“creek, valley, river”). Cognate with Ottoman Turkish اوز (öz).
Noun
𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz /öz, üz/)
- (hydrology, geography, rare) creek, valley, river
- Synonyms: 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽷 (ʾwyzwk /özök/), 𐽶𐽳𐾁 (ywl /yul/)
Declension
| singular | definite plural | |
|---|---|---|
| nominative | 𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾 (ʾwyzlʾr) |
| genitive | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽺𐽳𐽺𐽷 (ʾwyznwnk) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶𐽺𐽷 (ʾwyzlʾrnynk) |
| dative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽷𐽰 (ʾwyzkʾ) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽷𐽰 (ʾwyzlʾrkʾ) |
| accusative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽷 (ʾwyzwk), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽺𐽶 (ʾwyzny) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽷 (ʾwyzlʾryk), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶 (ʾwyzlʾrny) |
| locative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽸𐽰 (ʾwyzdʾ) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽸𐽰 (ʾwyzlʾrdʾ) |
| ablative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽸𐽶𐽺 (ʾwyzdyn) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽸𐽶𐽺 (ʾwyzlʾrdyn) |
| instrumental | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽺 (ʾwyzwn) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽺 (ʾwyzlʾryn) |
| equative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽽𐽰 (ʾwyzcʾ) | |
| directive | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽷𐽰𐽾𐽳 (ʾwyzkʾrw), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽾𐽰 (ʾwyzrʾ) | |
| similative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽶𐽳 (ʾwyzlʾyw) |
Derived terms
Etymology 3
Uncertain. Perhaps an anthimeric (zero derivation) form of 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽹𐽰𐽷 (ʾwyzmʾk /üz-/, “to ruin, to tear apart; to abandon, to reject, etc.”). In that case, from Proto-Turkic *üŕ- (“to break, to tear”).
Noun
𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz /üz/)
- spite, hatred
- Synonyms: 𐽰𐽰𐽲 (ʾʾq /aḳ/), 𐽼𐽳𐽴 (pwz /boz/), 𐽰𐽶𐽾𐽹𐽰𐽷 (ʾyrmʾk /ermäk/), 𐽲𐽰𐽲𐽶𐽲 (qʾqyq /ḳaḳïġ/), 𐽷𐽰𐽷 (kʾk /käk/), 𐽰𐽳𐽶𐽽 (ʾwyc /öč/), 𐽰𐽳𐽶𐽱𐽷𐽰 (ʾwyβkʾ /övkä/)
- 𐽰𐽳𐽶𐽱𐽷𐽰 𐽰𐽳𐽶𐽴 𐽼𐽳𐽴 𐽷𐽳𐽶𐽺𐽷𐽳𐾁 𐾀𐽳𐾀𐽹𐽰𐽲
- ʾwyβkʾ ʾwyz pwz kwynkwl twtmʾq
- /Övkä, üz, boz, köŋül tutmaḳ./
- To house anger, spite and hate in one's heart. (Ninth Kammapatha)
Declension
| singular | definite plural | |
|---|---|---|
| nominative | 𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾 (ʾwyzlʾr) |
| genitive | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽺𐽳𐽺𐽷 (ʾwyznwnk) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶𐽺𐽷 (ʾwyzlʾrnynk) |
| dative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽷𐽰 (ʾwyzkʾ) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽷𐽰 (ʾwyzlʾrkʾ) |
| accusative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽷 (ʾwyzwk), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽺𐽶 (ʾwyzny) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽷 (ʾwyzlʾryk), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶 (ʾwyzlʾrny) |
| locative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽸𐽰 (ʾwyzdʾ) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽸𐽰 (ʾwyzlʾrdʾ) |
| ablative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽸𐽶𐽺 (ʾwyzdyn) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽸𐽶𐽺 (ʾwyzlʾrdyn) |
| instrumental | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽺 (ʾwyzwn) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽺 (ʾwyzlʾryn) |
| equative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽽𐽰 (ʾwyzcʾ) | |
| directive | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽷𐽰𐽾𐽳 (ʾwyzkʾrw), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽾𐽰 (ʾwyzrʾ) | |
| similative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽶𐽳 (ʾwyzlʾyw) |
Derived terms
- 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐾀 (ʾwyzwt /üzüt, özüt/, “soul, spirit, apparitions”) (?)
Descendants
Etymology 4
Unknown, but potentially Turkic. Only potential cognate found is the Karakhanid 𐽿𐾅𐽳𐽷 (šük, “mute, deaf”) (from Ḳutadġu Bilig).
Noun
𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz /üz, öz/)
Declension
| singular | definite plural | |
|---|---|---|
| nominative | 𐽰𐽳𐽶𐽴 (ʾwyz) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾 (ʾwyzlʾr) |
| genitive | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽺𐽳𐽺𐽷 (ʾwyznwnk) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶𐽺𐽷 (ʾwyzlʾrnynk) |
| dative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽷𐽰 (ʾwyzkʾ) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽷𐽰 (ʾwyzlʾrkʾ) |
| accusative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽷 (ʾwyzwk), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽺𐽶 (ʾwyzny) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽷 (ʾwyzlʾryk), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽺𐽶 (ʾwyzlʾrny) |
| locative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽸𐽰 (ʾwyzdʾ) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽸𐽰 (ʾwyzlʾrdʾ) |
| ablative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽸𐽶𐽺 (ʾwyzdyn) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽸𐽶𐽺 (ʾwyzlʾrdyn) |
| instrumental | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽳𐽺 (ʾwyzwn) | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽾𐽶𐽺 (ʾwyzlʾryn) |
| equative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽽𐽰 (ʾwyzcʾ) | |
| directive | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽷𐽰𐽾𐽳 (ʾwyzkʾrw), 𐽰𐽳𐽶𐽴𐽾𐽰 (ʾwyzrʾ) | |
| similative | 𐽰𐽳𐽶𐽴𐾁𐽰𐽶𐽳 (ʾwyzlʾyw) |
References
- ^ https://idp.bl.uk/uv/?manifest=https%3A%2F%2Fdata.idp.bl.uk%2Fiiif%2F3%2Fmanifest%2F192566F9732149E7B230100C6362D516#?c=&m=&cv=24&xywh=0%2C-233%2C1875%2C1869
- ^ The Living Self is the anima mundi of the Manichaean belief. In this context, "the Living Self" refers to any living being, and can also be translated as "life".
- ^ https://vatec2.fkidg1.uni-frankfurt.de/vatecasp/Chuastuanift_(London).htm (Referenz: Chuast_L 055)
- Asmussen, Jens Peter (1965) Xᵘāstvānīft: Studies in Manichaeism (Acta Theologica Danica; VII), pages 171, 194-195
- Caferoğlu, Ahmet (1968) “öz”, in Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü (Türk Dil Kurumu Yayınları; 260) (in Turkish), Istanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, page 155
- Caferoğlu, Ahmet (1968) “üz”, in Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü (Türk Dil Kurumu Yayınları; 260) (in Turkish), Istanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, page 274
- Clauson, Gerard (1972) “(1) ö:z, (2) ö:z”, in An Etymological Dictionary of pre-thirteenth-century Turkish, Oxford: Clarendon Press, →ISBN, →OCLC, page 278
- Nadeljajev, V. M.; Nasilov, D. M.; Tenišev, E. R.; Ščerbak, A. M., editors (1969), “(I, II, III, V, VI, VIII) ÖZ”, in Drevnetjurkskij slovarʹ [Dictionary of Old Turkic] (in Russian), Leningrad: USSR Academy of Sciences, Nauka, pages 394-395
- Nadeljajev, V. M.; Nasilov, D. M.; Tenišev, E. R.; Ščerbak, A. M., editors (1969), “(I) ÜZ”, in Drevnetjurkskij slovarʹ [Dictionary of Old Turkic] (in Russian), Leningrad: USSR Academy of Sciences, Nauka, page 629
- Wilkens, Jens (2021) “(1, 2) öz”, in Handwörterbuch des Altuigurischen (in German), Göttingen: Akademie der Wissenschaften zu Göttingen, pages 546-547
- Wilkens, Jens (2021) “(1, 3) üz”, in Handwörterbuch des Altuigurischen (in German), Göttingen: Akademie der Wissenschaften zu Göttingen, page 831
- Yunusoğlu, Mağfiret Kemal (2012) Uygurca-Çince İdikut Sözlüğü[1] (in Turkish), Türk Dil Kurumu Yayınları, →ISBN, page 169