พ่อ

From Proto-Tai *boːᴮ (“father”).

Cognate with Northern Thai ᨻᩬᩴ᩵, Southern Thai ผอ, Lao ພໍ່ (phǭ), Lü ᦗᦸᧈ (poa¹), Shan ပေႃႈ (pāu), Tai Nüa ᥙᥨᥝ (pow), Aiton ပေႃ (pō), Ahom 𑜆𑜦𑜡 (pō) or 𑜆𑜨𑜦𑜡 (pwō), Zhuang boh, Bouyei boh, Saek ผ้อ.

Compare Middle Chinese 父 (MC pjuX|bjuX, “father”), Old Chinese 父 (OC *paʔ, *baʔ, “father”).

พ่อ • (pɔ̂ɔ)

1. father:
   1. male parent, father-in-law, or person regarded as a male parent.
      • 2014, ชัยกร หาญไฟฟ้า, โลกสวยที่น้ำใส: ชุด นวนิยายสำหรับเยาวชนรางวัลแว่นแก้วครั้งที่ ๑๐‎^[1], illustrated by หทัยชนก เชียงทอง, Bangkok: Nanmeebooks, →ISBN, page 42:

        วันคืนที่ผันผ่านไม่ได้ช่วยเยียวยาความโศกเศร้าให้สักเท่าไร หมกซ่อนความรู้สึกบอบช้ำไว้ลึก ๆ ในใจ

        wan kʉʉn tîi pǎn-pàan mâi dâai chûai yiao-yaa kwaam-sòok-sâo hâi pɔ̂ɔ sàk tâo rai · pɔ̂ɔ mòk-sɔ̂ɔn kwaam-rúu-sʉ̀k bɔ̀ɔp-chám wái lʉ́k lʉ́k nai jai

        The days and nights that had passed by did not help remedy the sadness of dad anyhow. Dad buried the wounded feelings deep within his heart.

      • 1292, “จารึกพ่อขุนรามคำแหง (จารึกหลักที่ ๑)”, in วีระประจักษ์, ก่องแก้ว, et al, editors, ประชุมพงศาวดาร ฉบับกาญจนาภิเษก, Bangkok: กรมศิลปากร, กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์, published 1999, →ISBN, page 9:

        กูตาย ยังพี่กู กูพร่ำบำเรอแก่พี่กูดั่งบำเรอแก่กู พี่กูตาย จี่งได้เมืองแก่กูทั้งกลม

        pɔ̂ɔ guu dtaai · yang pîi guu · guu prâm bam-rəə gɛ̀ɛ pîi guu dàng bam-rəə gɛ̀ɛ pɔ̂ɔ guu · pîi guu dtaai · jʉ̀ng dâai mʉʉang gɛ̀ɛ guu táng-glom

        Die did my sire; alive still was my elder brother. I kept making service unto my elder brother as if making service unto my sire. [Once] my elder brother died, the entire city then devolved upon me.

      • 1292, “จารึกพ่อขุนรามคำแหง (จารึกหลักที่ ๑)”, in พจนานุกรมศัพท์วรรณคดีไทย สมัยสุโขทัย ศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหงมหาราช หลักที่ ๑, 3rd edition, Bangkok: ราชบัณฑิตยสถาน, published 2013, →ISBN, page 17:

        เมื่อกูขึ้นใหญ่ได้สิบเก้าเข้า ขุนสามชนเจ้าเมืองฉอดมาท่อเมืองตาก กูไปรบขุนสามชนหัวซ้าย ขุนสามชนขับมาหัวขวา ขุนสามชนเกลื่อนเข้า ไพร่ฟ้าหน้าใสกูหนีญญ่ายพายจแจ้น กูบ่หนี กูขี่ช้างเบกพล

        mʉ̂ʉa guu kʉ̂n yài dâai sìp-gâao kâo · kǔn sǎam chon jâao-mʉʉang chɔ̀ɔt maa tɔ̂ɔ mʉʉang dtàak · pɔ̂ɔ guu bpai róp kǔn sǎam chon hǔua sáai · kǔn sǎam chon kàp maa hǔua kwǎa · kǔn sǎam chon glʉ̀ʉan kâo · prâi-fáa-nâa-sǎi pɔ̂ɔ guu nǐi yá-yâai-paai-jà-jɛ̂n · guu bɔ̀ɔ nǐi · guu kìi cháang bèek pon

        Once I had grown up, attaining [the age of] nineteen years, Khun Sam Chom, lord of Chot Town, came to attack Tak Town. My sire went [in]to battle [with] Khun Sam Chon [from] the left quarter. Khun Sam Chon rode [his elephant] in [from] the right quarter. [As] Khun Sam Chon marched [his men] in, the men of my sire took flight in disorder. I fled not. I, mounted [upon] an elephant, led [my] host [forth].

   2. (chiefly in combination or as modifier) male parent of an animal.

      แมว

      pɔ̂ɔ mɛɛo

      father cat

      งู

      pɔ̂ɔ nguu

      father snake

2. male head, lord, leader, or master; man in charge; man in authority.
3. used as a term of address or title
   1. used as a term of address to or title for a male parent, father-in-law, or person regarded as a male parent, and used by such person to refer to oneself.
      • 2018 January 23, “พระบรมราโชวาท 'ร. ๕' ถึงลูกชายใหญ่”, in ไทยโพสต์‎^[2], Bangkok: ไทยโพสต์, retrieved 10 February 2020:

        พระบรมวงศานุวงศ์ผู้ใหญ่ซึ่งท่านเชื่อเป็นแน่ว่า เป็นแต่เจว็ด

        prá bɔɔ-rom-má wong-sǎa-nú-wong pûu-yài sʉ̂ng tâan chʉ̂ʉa bpen nɛ̂ɛ wâa · pɔ̂ɔ bpen dtɛ̀ɛ jà-wèt

        The senior members of the royal household who firmly believe that I am just a chawet

      • 1871, มหินทรศักดิ์ธำรง (เพ็ง เพ็ญกุล), เจ้าพระยา, จดหมายเหตุ เรื่อง พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงประชวร ฉะบับเจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง, Bangkok: โรงพิมพ์พระจันทร์, published 1947, page 17:

        วันพฤหัสบดี เดือนสิบเอ็ด ขึ้นสิบห้าค่ำ เวลาเช้าสองโมง รับสั่งแก่พระยาบุรุษฯ ว่า วันนี้เป็นวันสำคัญ อย่าไปข้างไหนเลย ให้คอยดูใจ ข้ารู้เวลาตายของข้าแล้ว

        wan prʉ́-hàt-sà-bɔɔ-dii · dʉʉan sìp-èt · kʉ̂n sìp-hâa kâm · wee-laa cháao sɔ̌ɔng moong · ráp-sàng gɛ̀ɛ prá-yaa bù-rùt - · wâa · wan-níi bpen wan sǎm-kan · yàa bpai kâang nǎi ləəi · hâi kɔɔi duu-jai pɔ̂ɔ · kâa rúu wee-laa dtaai kɔ̌ɔng kâa lɛ́ɛo

        [On] Thursday, the fifteenth day of the waxing moon [of] the eleventh month, [at] the time of two mong [in] the morning, [His Majesty] stated unto Phraya Burut, saying: "Today is a great day. [You] shall not go anywhere, [but] shall stay [here to] see me off. I have known the time of my death."

   2. (Christianity) (คุณ~) used as a respectful term of address to or title for a male priest.
      • 2017 January 1, “๔๕ ปีศูนย์เมอร์ซี่กับความทรงจำของคุณพ่อโจเซฟ ไมเออร์”, in โพสต์ทูเดย์‎^[3], Bangkok: โพสต์ทูเดย์, retrieved 10 February 2020:

        ๔๕ ปีศูนย์เมอร์ซี่กับความทรงจำของคุณโจเซฟ ไมเออร์

        sìi-sìp hâa · bpii sǔun məə-sîi gàp kwaam-song-jam kɔ̌ɔng kun pɔ̂ɔ joo-séep · mai-ə̂ə

        Forty-five years of Mercy Centre and memories of Father Joseph Maier

   3. used as a familiar or affectionate term of address to or title for a young or younger man.
      • 2014, อัปสรา, บุพเพอาละวาดข้ามภพ‎^[4], Bangkok: eReader (Thailand), page 197:

        เพ็งสงสัยในตัวน้องสาวเพราะรู้ว่าน้องสาวมิญาติดีกับแม่หญิงวิลันดาอย่างแน่นอน

        pɔ̂ɔ peng sǒng-sǎi nai dtuua nɔ́ɔng-sǎao prɔ́ rúu wâa nɔ́ɔng-sǎao mí yâat-dii gàp mɛ̂ɛ-yǐng wí-lan-daa yàang nɛ̂ɛ-nɔɔn

        Pho Pheng raised doubt about [his] younger sister since he knew that [his] little sister would not be on good terms with the Dutch lady for certain.

      • 1871, มหินทรศักดิ์ธำรง (เพ็ง เพ็ญกุล), เจ้าพระยา, จดหมายเหตุ เรื่อง พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงประชวร ฉะบับเจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง, Bangkok: โรงพิมพ์พระจันทร์, published 1947, page 18:

        การอื่น ๆ นอกนั้น ก็ให้ไปปรึกษากลาง

        gaan ʉ̀ʉn · ʉ̀ʉn · nɔ̂ɔk nán · gɔ̂ hâi bpai bprʉ̀k-sǎa pɔ̂ɔ glaang

        [Regarding] other matters than that, [you] shall go consult Pho Klang.

   4. used as a term of address to or title for any man.
      • 2019 April 10, ยิ่งยศ ปัญญา, 00:10 from the start, in เลิกตอแหลตีหน้าซื่อได้แล้ว... กูรู้นะว่าอยู่แถวนี้ (กรงกรรม)‎^[5], spoken by ย้อย อัศวรุ่งเรืองกิจ (ใหม่ เจริญปุระ), Bangkok: ช่อง ๓, retrieved 10 February 2020:

        กินน้ำกินท่า เดี๋ยวฉันจะไปดูขนม... / ไม่ต้อง ไปตามกำนันมาเลยแล้วกัน

        gin náam gin tâa · dǐao chǎn jà bpai duu kà-nǒm ... · / · mâi dtɔ̂ng · bpai dtaam pɔ̂ɔ gam-nan maa ləəi lɛ́ɛo gan

        [Why don't you sit down and] drink [some] water? I'll go fetch [some] snacks... / No need! Go call Mister Commissioner here at once!

4. used as a modifier to indicate masculinity.

   ครัว

   pɔ̂ɔ kruua

   male cook

   สื่อ

   pɔ̂ɔ sʉ̀ʉ

   male matchmaker

• แม่ (mɛ̂ɛ)