diri

See also: Appendix:Variations of "diri"

Azerbaijani

Etymology

From Proto-Turkic *tīrig.

The sense “undercooked, not overcooked (of rice)“ might have developed from the sense “undercooked (of meat)", the sense “undercooked“ in applying the notion of meat still containing blood, thus being “alive“. Compare Crimean Tatar tiri (“undercooked, of meat”).

Pronunciation

  • Audio:(file)

Adjective

diri (comparative daha diri, superlative ən diri)

  1. living, which is alive
    diri quş ― living bird
    diri balıq ― living fish
    diri ilan ― living snake
    Synonyms: canlı, sağ
    Antonym: ölü
  2. lively, vivid, vivacious
    Synonyms: canlı, qıvraq, cəld
  3. of rice etc.
    1. stiff, undercooked, half-done, raw
      Xorəyin düyüsü diridir. ― The rice of the dish is [stil] raw.
      Synonym: çiy
    2. crumbly, friable, not overcooked

Noun

diri (definite accusative dirini, plural dirilər)

  1. living person
    Ölülərimi, dirilərimi təhqir etdilər.
    They insulted dead and living relatives of mine.
    (literally, “They insulted my living and my dead.”)

Declension

Declension of diri
singular plural
nominative diridirilər
definite accusative dirinidiriləri
dative diriyədirilərə
locative diridədirilərdə
ablative diridəndirilərdən
definite genitive dirinindirilərin
Possessive forms of diri
nominative
singular plural
mənim (“my”) dirim dirilərim
sənin (“your”) dirin dirilərin
onun (“his/her/its”) dirisi diriləri
bizim (“our”) dirimiz dirilərimiz
sizin (“your”) diriniz diriləriniz
onların (“their”) dirisi or diriləri diriləri
accusative
singular plural
mənim (“my”) dirimi dirilərimi
sənin (“your”) dirini dirilərini
onun (“his/her/its”) dirisini dirilərini
bizim (“our”) dirimizi dirilərimizi
sizin (“your”) dirinizi dirilərinizi
onların (“their”) dirisini or dirilərini dirilərini
dative
singular plural
mənim (“my”) dirimə dirilərimə
sənin (“your”) dirinə dirilərinə
onun (“his/her/its”) dirisinə dirilərinə
bizim (“our”) dirimizə dirilərimizə
sizin (“your”) dirinizə dirilərinizə
onların (“their”) dirisinə or dirilərinə dirilərinə
locative
singular plural
mənim (“my”) dirimdə dirilərimdə
sənin (“your”) dirində dirilərində
onun (“his/her/its”) dirisində dirilərində
bizim (“our”) dirimizdə dirilərimizdə
sizin (“your”) dirinizdə dirilərinizdə
onların (“their”) dirisində or dirilərində dirilərində
ablative
singular plural
mənim (“my”) dirimdən dirilərimdən
sənin (“your”) dirindən dirilərindən
onun (“his/her/its”) dirisindən dirilərindən
bizim (“our”) dirimizdən dirilərimizdən
sizin (“your”) dirinizdən dirilərinizdən
onların (“their”) dirisindən or dirilərindən dirilərindən
genitive
singular plural
mənim (“my”) dirimin dirilərimin
sənin (“your”) dirinin dirilərinin
onun (“his/her/its”) dirisinin dirilərinin
bizim (“our”) dirimizin dirilərimizin
sizin (“your”) dirinizin dirilərinizin
onların (“their”) dirisinin or dirilərinin dirilərinin

Derived terms

References

  • Tağıyev M. T. et al., editors (2006), “diri”, in Azərbaycanca-rusca lüğət [Azerbaijani–Russian Dictionary], volume I, Baku: Şərq-Qərb, page 791a

Cebuano

Etymology

From Western Proto-Malayo-Polynesian *di-di,[1] from *di + *-di, from Proto-Austronesian *di. Related to kari (“this”), ngari (“hither”), and ari (“to come”), in a similar pattern with other Cebuano demonstrative pronouns.

Pronunciation

  • Hyphenation: di‧ri
  • IPA(key): /diˈɾi/ [d̪ɪˈɾ̪i]

Adverb

dirí

  1. here (place closer to speaker than listener)
  2. (colloquial) here (place near both the speaker and the listener)
    Synonym: dinhi

See also

Cebuano demonstrative pronouns
direct* indirect* oblique locative allative existential** interjection** manner**
full short full short full short full short full short
near speaker*** karí
kirí 		ri niari
niiri 		ari
iri 		kan-ari†
kan-iri† 		dirí ngarí adia dia diará dará ingon ari Ø
near speaker
and listener*** 		kaní
kiní 		ni niani
niini 		ani
ini 		kan-ani†
kan-ini† 		dinhi nganhi ania nia niará Ø ingon ani ing-ani
in-ani
near listener kanâ nà nianà anà kan-anà† dinhà
dirâ 		nganhà
ngarâ 		anaa naa naará nará ingon anà ing-anà
in-anà
remote kadto
kató 		to niadto
niato 		adto
ato 		kan-adto† didto ngadto atua tua tuará turá ingon adto
ingon ato 		ing-ato
in-ato

† Archaic
* When the demonstrative is used as a predicate, the full form must be used. Short forms never start sentences.
** Full and short forms used interchangeably. Full forms may be more formal, while short forms may be more colloquial.
*** These two series may be conflated in colloquial Cebuano.

References

  1. ^ Blust, Robert; Trussel, Stephen; et al. (2023) “*-di”, in the CLDF dataset from The Austronesian Comparative Dictionary (2010–), →DOI

Esperanto

Etymology

Borrowed from French dire and Italian dire.

Pronunciation

  • IPA(key): /ˈdiri/
  • Audio:(file)
  • Rhymes: -iri
  • Hyphenation: di‧ri

Verb

diri (present diras, past diris, future diros, conditional dirus, volitive diru)

  1. (transitive) to say, tell
    Diru al mi vian sekreton! ― Tell me your secret!
    Oni diras, ke la vetero estas pli agrabla tie. ― They say the weather is more pleasant there.

Conjugation

Conjugation of diri
present past future
singular plural singular plural singular plural
tense diras diris diros
active participle diranta dirantaj dirinta dirintaj dironta dirontaj
acc. dirantan dirantajn dirintan dirintajn dirontan dirontajn
passive participle dirata dirataj dirita diritaj dirota dirotaj
acc. diratan diratajn diritan diritajn dirotan dirotajn
nominal active participle diranto dirantoj dirinto dirintoj dironto dirontoj
acc. diranton dirantojn dirinton dirintojn dironton dirontojn
nominal passive participle dirato diratoj dirito diritoj diroto dirotoj
acc. diraton diratojn diriton diritojn diroton dirotojn
adverbial active participle dirante dirinte dironte
adverbial passive participle dirate dirite dirote
infinitive diri imperative diru conditional dirus

See also

Haitian Creole

Etymology

From French du riz (“rice”).

Pronunciation

  • IPA(key): /diˈɣi/
  • IPA(key): [dziˈɰi]
    • Audio:(file)

Noun

diri

  1. rice
    W renmen manje diri blan?
    Do you like to eat white rice?

Hypernyms

  • sereyal

Hungarian

Etymology

Clipping and -i diminutive of direktor.

Pronunciation

  • IPA(key): [ˈdiri]
  • Hyphenation: di‧ri
  • Rhymes: -ri

Noun

diri (plural dirik)

  1. (colloquial, dated) synonym of igazgató (“principal [in school], director, manager”)

Declension

Inflection (stem in long/high vowel, front unrounded harmony)
singular plural
nominative diri dirik
accusative dirit diriket
dative dirinek diriknek
instrumental dirivel dirikkel
causal-final diriért dirikért
translative dirivé dirikké
terminative diriig dirikig
essive-formal diriként dirikként
essive-modal — —
inessive diriben dirikben
superessive dirin diriken
adessive dirinél diriknél
illative diribe dirikbe
sublative dirire dirikre
allative dirihez dirikhez
elative diriből dirikből
delative diriről dirikről
ablative diritől diriktől
non-attributive
possessive – singular 		dirié diriké
non-attributive
possessive – plural 		diriéi dirikéi
Possessive forms of diri
possessor single possession multiple possessions
1st person sing. dirim dirijeim (or diriim)
2nd person sing. dirid dirijeid (or diriid)
3rd person sing. dirije dirijei (or dirii)
1st person plural dirink dirijeink (or diriink)
2nd person plural diritek dirijeitek (or diriitek)
3rd person plural dirijük dirijeik (or diriik)

Further reading

  • diri in Géza Bárczi, László Országh, et al., editors, A magyar nyelv értelmező szótára [The Explanatory Dictionary of the Hungarian Language] (ÉrtSz.), Budapest: Akadémiai Kiadó, 1959–1962. Fifth ed., 1992: →ISBN.
  • diri in Nóra Ittzés, editor, A magyar nyelv nagyszótára [A Comprehensive Dictionary of the Hungarian Language] (Nszt.), Budapest: Akadémiai Kiadó, 2006–2031 (work in progress; published a–ez as of 2024).

Indonesian

Etymology

Inherited from Malay diri, from Proto-Malayic *diri, from Proto-Malayo-Polynesian *diʀi (“to stand”), from Proto-Austronesian *diʀi (“to stand”).

Pronunciation

  • (Standard Indonesian) IPA(key): /ˈdiri/ [ˈdi.ri]
  • Audio:(file)
  • Rhymes: -iri
  • Syllabification: di‧ri

Noun

diri (plural diri-diri)

  1. ego, self
    1. (psychology) ego: The most central part of the mind, which mediates with one's surroundings
      Synonym: ego
  2. person

Prefix

diri-

  1. use similar to English suffix -self

Derived terms

Further reading

Malay

Pronunciation

  • IPA(key): /ˈdiri/ [ˈdi.ri]
  • Rhymes: -iri, -ri, -i
  • Hyphenation: di‧ri

Etymology 1

Inherited from Proto-Malayic *diri, from Proto-Malayo-Polynesian *diʀi, Proto-Austronesian *diʀi.

Verb

diri (Jawi spelling ديري)

  1. (intransitive) to stand
  2. (transitive) to establish
Derived terms
Affixed terms and other derivations

Regular affixed derivations:

  • pendiri [agentive / qualitative / instrumental / abstract / measure] (peN-)
  • pendirian [agentive / qualitative / instrumental / abstract / measure + resultative / locative / collective / variety / verbal noun / fruit] (peN- + -an)
  • berpendirian [agentive / qualitative / instrumental / abstract / measure + stative / habitual + resultative / locative / collective / variety / verbal noun / fruit] (peN- + beR- + -an)
  • berdiri [stative / habitual] (beR-)
  • mendirikan [agent focus + causative benefactive] (meN- + -kan)
  • didirikan [patient focus + causative benefactive] (di- + -kan)
  • terdiri [agentless action] (teR-)
Descendants
  • > Indonesian: diri (inherited)

Etymology 2

Noun

diri (Jawi spelling ديري, plural diri-diri)

  1. self
Derived terms
Affixed terms and other derivations

Irregular affixed derivations, other derivations and compound words:

Descendants
  • > Indonesian: diri (inherited)

Further reading

Mauritian Creole

Alternative forms

Etymology

From French du riz.

Noun

diri

  1. rice

References

  • Baker, Philip & Hookoomsing, Vinesh Y. 1987. Dictionnaire de créole mauricien. Morisyen – English – Français

Sumerian

Romanization

diri

  1. romanization of 𒋛𒀀 (diri)

Tagalog

Etymology

From Proto-Malayo-Polynesian *zizi (“disgusted; revolted”). Cognate with Malay jijik and Javanese ꦗꦶꦗꦶꦏ꧀ (jijik).

Pronunciation

  • (Standard Tagalog)
    • IPA(key): /ˈdiɾi/ [ˈd̪iː.ɾɪ] (noun)
      • Rhymes: -iɾi
    • IPA(key): /diˈɾi/ [d̪ɪˈɾɪ] (adjective)
      • Rhymes: -i
  • Syllabification: di‧ri

Noun

diri (Baybayin spelling ᜇᜒᜇᜒ)

  1. disgust; revulsion; dislike of something dirty or foul
    Synonyms: rimarim, panririmarim, pangangani
  2. abhorrence; loathing; detestation
    Synonyms: suya, pagkasuya, suklam, pagkasuklam

Derived terms

Adjective

dirí (Baybayin spelling ᜇᜒᜇᜒ)

  1. disgusted; feeling revulsion for something dirty or foul

Derived terms

Further reading

  • “diri”, in Pambansang Diksiyonaryo | Diksiyonaryo.ph, Manila, 2018
  • Blust, Robert; Trussel, Stephen; et al. (2023) “*zizi”, in the CLDF dataset from The Austronesian Comparative Dictionary (2010–), →DOI

Turkish

Etymology

From Ottoman Turkish دیری (diri), from Proto-Turkic *tīrig.

Cognate with Old Turkic [script needed] (tirig), Kazakh тірі (tırı), Kyrgyz тири (tiri), Uzbek tirik, Turkmen diri, and Chuvash чӗрӗ (čĕrĕ, “alive, living”).

Adjective

diri

  1. alive, living
  2. lively, energetic
  3. fresh

References

  • Nişanyan, Sevan (2002–) “diri”, in Nişanyan Sözlük
  • Redhouse, James W. (1890) “دیری”, in A Turkish and English Lexicon‎[1], Constantinople: A. H. Boyajian, page 935
  • Avery, Robert et al., editors (2013), The Redhouse Dictionary Turkish/Ottoman English, 21st edition, Istanbul: Sev Yayıncılık, →ISBN

Waray-Waray

Adverb

diri

  1. no

Interjection

diri

  1. no
This article is issued from Wiktionary. The text is available under Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 unless otherwise noted. Additional terms may apply for the media files.